Żyrafa sawannowa – afrykański ssak z rodziny żyrafowatych [NM]

Żyrafa sawannowa (Giraffa camelopardalis) – afrykański ssak parzystokopytny z rodziny żyrafowatych. Najwyższe zwierzę lądowe i największy z przeżuwaczy żyjących w czasach nowożytnych. Jego epitet gatunkowy odnosi się do przypominającego wielbłąda wyglądu i łat na futrze, właściwych lampartowi (leopardowi, Panthera pardus).

Charakterystyka

W pełni wyrośnięta żyrafa sawannowa osiąga wysokość 5–6 m, samce są wyższe od samic. Kolana obu płci znajdują się na wysokości 1 m. Wysokość w kłębie może przekraczać 3 m, samice mają średnio 2 m, samce zaś 2,5 m, głowa zaś sięga do wysokości odpowiednio 4,5 m i 5,5 m. Średnia masa ciała wynosi 1192 kg w przypadku dorosłego samca i 828 kg u dorosłej samicy. Dorosły samiec osiąga 154% masy dorosłej samicy. Pomimo długich szyi i nóg ciało żyrafy jest względnie krótkie. Ze względu na różnicę w długości kończyn grzbiet opada od przodu ku zadowi. Głowa w proporcji do reszty ciała jest mała. Położone po bokach głowy, duże, wyłupiaste oczy zapewniają żyrafie dobre widzenie o dużym kącie ze znacznej wysokości. Żyrafy widzą w kolorze, cechują się również wyostrzonymi zmysłami słuchu i węchu. Zwierzę potrafi zamknąć swe umięśnione nozdrza zewnętrzne, by chronić się przed burzami piaskowymi czy mrówkami. Długie kończyny i szyja pełnią funkcje termoregulacyjne, także przez zwiększenie odległości głowy od nagrzewanej słońcem powierzchni ziemi.

\”Żyrafy i ludzie oddziaływali na siebie przez tysiąclecia. Buszmeni z południowej Afryki znają medyczne tańce nazwane imionami zwierząt. Taniec żyrafy wykonuje się w celu leczenia chorób głowy\”.

Budowa ciała

Pokryte jest sierścią, co odróżnia ją od innych ssaków o tak dużych rozmiarach, u których brak owłosienia ma znaczenie termoregulacyjne. Umaszczenie składa się z ciemnych cętek czy łat, barwy pomarańczowej, kasztanowej, brązowej bądź prawie czarnej. Przedzielają je jasne włosy koloru białego bądź kremowego. Umaszczenie takie odgrywa rolę kamuflażu, umożliwiając zwierzęciu ukrycie się wśród jasnych i ciemniejszych wzorów zalesionych terenów sawanny. Skóra leżąca pod ciemnymi plamami może działać jak okno służące termoregulacji, ze skomplikowanym systemem naczyń krwionośnych i wielkimi gruczołami potowymi. Każdy osobnik posiada unikatowy wzór umaszczenia. Samce ciemnieją z wiekiem.

Skóra

Jest szara i gruba, co pozwala zwierzęciu biec przez ciernisty busz bez zranienia. Futro zapewnia ochronę chemiczną; jego charakterystyczny zapach nadają mu substancje o działaniu przeciwpasożytniczym. Znajduje się w nim przynajmniej 11 głównych związków aromatycznych, ale zapach wynika głównie z obecności indolu i 3-metyloindolu. Ponieważ samce pachną intensywniej niż samice, zapach może też spełniać funkcję płciową. Szyję porastają krótkie, brązowe, sterczące prosto włosy. Ogon długości 1 m kończy się długim, ciemnym pędzlem włosia. Ssak używa go do obrony przed owadami.

Siedlisko i pożywienie

Żyrafa wyciągająca język, by dosięgnąć nim pokarmu. Jej język, wargi i podniebienie są wystarczająco wytrzymałe, by mogła ona pożywać ostre ciernie drzew. Żyrafa zazwyczaj zasiedla sawanny, tereny trawiaste i otwarte tereny drzewiaste. Żyrafa pasie się na gałązkach drzew, preferując rodzaje Acacia, Commiphora i Terminalia, które stanowią ważne dla utrzymania tempa wzrostu zwierzęcia źródło wapnia i białek. Ssak ten spożywa też krzewy, trawę i owoce. Zjada około 34 kg liści dziennie. Zestresowany, żuje korę gałązek. Chociaż żyrafa jest roślinożerna, widywano osobniki zlizujące wysuszone mięso z kości padliny.

W czasie pory deszczowej jedzenia jest pod dostatkiem i żyrafy bardziej się rozprzestrzeniają, zaś podczas pory suchej gromadzą się w rejonie koncentracji drzew wiecznie zielonych i buszu. Matki (Giraffa camelopardalis) starają się pożywiać na terenach otwartych, prawdopodobnie z uwagi na łatwość wypatrzenia tam drapieżnika. Zmniejsza to jednak efektywność pobierania pokarmu. Należąc do przeżuwaczy, zwierzę najpierw przeżuwa pokarm, po czym połyka go. Po nadtrawieniu na wpół strawiony pokarm wraca do jamy ustnej, gdzie zostaje powtórnie przeżuty. Żyrafy często ślinią się podczas żerowania. Stworzenie to potrzebuje mniej pokarmu niż wiele innych roślinożerców, ponieważ spożywane przezeń liście cechują się większą koncentracją składników odżywczych, ma ono także bardziej wydajny układ pokarmowy. Wypróżnia odchody w formie małych grudek. Posiadając dostęp do wody, żyrafa pije z przerwami nie dłuższymi niż 3 dni. Pije średnio przez 8 min. Ponieważ jej przednie nogi są dłuższe od szyi, by dosięgnąć pyskiem lustra wody, musi rozstawić nogi na boki.
Żyrafy występują:

• na terenach Czadu,
• na północy RPA,
• na południu Nigru,
• na zachodzie Somalii,

Zasięg występowania żyrafy jest nieciągły, a niektóre populacje izolowane od siebie.

Zachowania społeczne i rozmnażanie

Żyrafy zazwyczaj spotyka się w grupach. Są to jednak grupy otwarte, których skład ciągle się zmienia. Osobniki łączą nieliczne silne więzy społeczne i członkowie zgromadzeń zmieniają się co kilka godzin. Dla celów badawczych grupę zdefiniowano jako zbiór osobników znajdujących się w odległości mniej niż 1 km od siebie i przemieszczających się zasadniczo w tym samym kierunku. Liczba zwierząt w takim zgromadzeniu może wynosić do 32 żyraf. Najbardziej stabilne grupy składają się z matek i ich młodych. Skupienia takie utrzymują się przez tygodnie, a nawet całe miesiące. Osobniki trzymane są w niej razem poprzez więzi łączące cielęta. Istnieją także grupy mieszane pod względem płci, które tworzą dorosłe samice i młode samce. Prawie dorosłe samce są szczególnie społeczne i często przeprowadzają pojedynki. Jednak dorastając, stają się bardziej samotnicze. Zwierzę nie wykazuje terytorializmu, ale istnieją areały osobnicze Samce okazjonalnie wędrują daleko z obszarów o normalnej gęstości osobników.

Zwierzę jest ogólnie ciche i nie wydaje dźwięków. Słyszano jednak różne dźwięki służące komunikacji. Podczas kopulacji samce wydają głośne kaszlnięcia. Samice nawołują swoje młode porykiwaniem. Cielęta prychają, beczą, muczą i miauczą. Poza tym żyrafy chrapią, piszczą, jęczą i wydają z siebie fletowate dźwięki. Odnotowano też posługiwanie się przez żyrafy infradźwiękami.

Reprodukcja

Żyrafy rozmnażają się poligamicznie. Kilka starszych samców łączy się z płodnymi samicami. Samce sprawdzają płodność płci przeciwnej, smakując mocz samic i w ten sposób wykrywając ruję w wielostopniowym procesie zwanym grymasem flehmen. Samce preferują młode, choć dorosłe już samice nad osobnikami młodocianymi bądź innymi dorosłymi. Kiedy samica w rui (a więc płodna) zostanie wykryta, samiec stara się ją pokryć. Podczas zbliżenia dominujący samiec trzyma osobniki podporządkowane na dystans. Podczas kopulacji staje on na tylnych kończynach, unosząc głowę i trzymając przednie kończyny na bokach swej wybranki.

---

Źródła:

1. Żyrafa sawannowa, \”Wikipedia\” [3 paź 2023].
2. Żyrafa sawannowa, \”animalia.bio\”.
3. Żyrafa sawannowa (żyrafowate), \”media nauka.pl\” [2008].

---

Oprac. Natalia Musiolik, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International