Żółw szylkretowy (Eretmochelys imbricata) – opis systematyczny [EL]

Żółw szylkretowy (Eretmochelys imbricata) – krytycznie zagrożony gatunek gada z rodziny żółwi morskich (Cheloniidae). Jedyny gatunek monotypowego rodzaju Eretmochelys. Wyróżniane są dwa podgatunki: występujący w Atlantyku E. i. imbricata i E. i. bissa z tropikalnych terenów Indopacyfiku.

Cechy charakterystyczne

Żółw ten nie wyróżnia się zbytnio spośród swoich krewnych. Tak jak one ma spłaszczone ciało, ochronny karapaks i przystosowane do pływania kończyny. Jednak odróżnia go długi, zakrzywiony ku dołowi dziób oraz wyraźnie zaznaczone krawędzie pomiędzy elementami skorupy. Większość żółwi morskich żyje w otwartych wodach oceanów, podczas gdy żółw szylkretowy przez cały czas przebywa w płytkich lagunach i na rafach koralowych, gdzie żywi się swoim ulubionym pożywieniem – morskimi gąbkami. Część z nich jest wysoce toksyczna i zjedzenie ich przez inne organizmy doprowadziłoby do ich śmierci. Dodatkowo niektóre gąbki zawierają krzemionkę, dzięki czemu wiadomo, że żółw szylkretowy jest również jednym z niewielu stworzeń zdolnych do zjadania zwierząt, których ciała składają się w dużej mierze z ditlenku krzemu. Czasami dietę uzupełnia małymi rybami, mięczakami, jamochłonami i meduzami.

Budowa ciała

Dorosłe osobniki dorastają do około 1,3 metra długości i ważą średnio 80 kg. Najcięższy kiedykolwiek schwytany osobnik ważył prawie 127 kilogramów. Żółw szylkretowy ma dłuższy, ostrzej zakończony oraz bardziej zakrzywiony dziób niż inne żółwie. Na każdej z kończyn ma dwa pazury, mniejszy i większy, choć oba są słabo widoczne. Jego karapaks składa się z pięciu centralnie umieszczonych tarczek kostnych, czterech par płyt bocznych oraz 11 par płyt krawędziowych (podobnie jak u niektórych żółwi morskich). Jednak u żółwia szylkretowego każda z płyt zachodzi na kolejną z tyłu, tworząc zwarty pancerz, doskonale chroniący przez drapieżnikami. Dodatkowo ich krawędzie są piłkowane, co powoduje czasem okaleczenie napastnika. Cała skorupa może mierzyć nawet metr. Karapaks żółwia, przy oświetleniu go niebieskim światłem mieni się przeróżnymi kolorami, od jasnozielonego do odcieni brązu z ciemnymi, często czarnymi plamami. Zjawisko nosi nazwę Biofluorescencja. Do końca jeszcze nie zbadano w jaki sposób to działa u żółwi, przypuszcza się, że zjawisko jest wywoływane przez substancje zawarte w pożywieniu żółwi, gdyż zjadają one biofluorescencyjne organizmy np. Physogyra lichtensteini.

Ślady pozostawione na piasku przez pełzające żółwie szylkretowe są najczęściej asymetryczne, ponieważ gady te poruszają się zmiennym chodem. Takie zachowanie jest niespotykane u innych żółwi, na przykład żółwia zielonego, czy żółwia skórzastego, które poruszają się raczej symetrycznie i równo. Z powodu odżywiania się jadowitymi parzydełkowcami mięso żółwia szylkretowego może być w pewnym stopniu toksyczne. Jego budowa nie pozwala mu w razie niebezpieczeństwa schować się do wnętrza pancerza. Posiada płetwy, które dorosłemu osobnikowi pozwalają na osiągnięcie prędkości do 30km/h. Dodatkowo żółwie te posiadają bardzo dobry wzrok: posiada różne receptory barw. Dostrzega promieniowanie podczerwone i ultrafioletowe.

Pochodzenie

Chociaż większość żółwi morskich żyje na otwartych wodach oceanów, żółwie szylkretowe preferują płytkie laguny i rafy koralowe. Można je spotkać we wszystkich oceanach na świecie. Istnieją dwie główne populacje żółwia szylkretowego:

• Atlantycka,
• Indopacyficzna

W wodach Atlantyku najczęściej występuje wzdłuż północnej granicy Stanów Zjednoczonych, Brazylii, Kostaryki, Kuby, w Zatoce Meksykańskiej i u wybrzeży południowej Afryki. Żółwie szylkretowe są niekiedy widziane również w wodach kanału La Manche oraz w okolicach Przylądka Dobrej Nadziei.

Do populacji indopacyficznej zaliczamy głównie podgatunek E. i. bissa. Możemy go spotkać praktycznie na całej powierzchni oceanów Indyjskiego i Spokojnego. Żyją na Wielkiej Rafie Koralowej, u wybrzeży zachodniej Ameryki Południowej, na Filipinach, a m.in. na Seszelach młode spędzają pierwsze lata swojego życia.

Ekologia i zachowanie

Środowisko

Dorosłe żółwie szylkretowe preferują zazwyczaj tropikalne wody raf koralowych. Często spotyka się je odpoczywające w jaskiniach lub dryfujące razem z prądem wokół raf.
Jednak żółwie te nie pozostają w jednym miejscu, lecz odbywają długie wędrówki zwane migracjami.
Czasami przebywają na otwartych wodach oceanów, na podwodnych lagunach, a nawet przy ujściach rzek pośród namorzynów. Młode żółwie, tuż po dotarciu do wody, kierują się na głębokie wody, gdzie większość z nich przebywa przez długi czas.

Pożywienie

Żółwie szylkretowe są wszystkożerne, choć około 70-95% ich pokarmu stanowią gąbki. Jednak są one dość wybredne i żywią się jedynie kilkoma gatunkami. Żółw ten chętnie zjada gąbki z gromady Demospongiae, szczególnie te z rzędów Astrophorida, Spirophorida i Hadromerida. Najczęściej wybieranym gatunkiem jest Geodia gibberosa. Oprócz gąbek żywi się także algami i parzydełkowcami takimi jak meduzy i ukwiały. Jednym z jego ofiar jest jadowity stułbiopław, żeglarz portugalski (Physalia physalis). Podczas zjadania parzydełkowców żółwie szylkretowe zamykają oczy, jedyne nieodporne na jad tkanki głowy żółwia. Jad nie przenika przez jego pancerz.

Żółwie szylkretowe są bardzo odporne. Często zjadają bardzo toksyczne dla innych organizmów gatunki gąbek, takie jak Aaptos aaptos, Chondrilla nucula, Tethya actinia, Spheciospongia vesparum i Suberites domuncula. Czasem również odżywiają się gąbkami zawierającymi znaczne ilości krzemionki (rodzaje Ancorina, Geodia, Ecionemia i Placospongia).

Zagrożenie wyginięciem

Z powodu ludzkiej ingerencji (polowań i rybołówstwa) populacja żółwia szylkretowego na całym świecie zmniejszyła się w takim stopniu, że Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznała go za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. W kilku państwach, w tym w Chinach i Japonii, mięso żółwia szylkretowego uważane jest za wielki przysmak, a karapaksy (szylkret) wykorzystywane są do celów dekoracyjnych. Międzynarodowa Konwencja ds. Handlu Zagrożonymi Gatunkami (CITES) zakazała polowań na ten gatunek i handlu mięsem oraz skorupami. W dodatku ich tereny lęgowe są często niszczone lub zanieczyszczane. Także gryzonie i inne ssaki rozkopują gniazda i zjadają jaja. Na Wyspach Dziewiczych gniazda żółwi szylkretowych (tak jak zielonych i skórzastych) są przekopywane i niszczone przez mangusty poszukujące pożywienia na plażach.

Po raz pierwszy gatunek Eretmochelys imbricata został uznany przez IUCN za zagrożony wyginięciem w 1982 roku. Decyzja ta była popierana przez kolejne uaktualnienia w 1986, 1988, 1990 i 1994 roku. W 1996 status ten został podniesiony do krytycznie zagrożonego. Gatunek ten (wraz z całą rodziną żółwi morskich) został wpisany do I Aneksu Konwencji o Międzynarodowym Handlu Gatunków Zagrożonych Wyginięciem (CITES). Dzięki temu ich połowy, niewolenie, zabijanie lub dręczenie są nielegalne w świetle międzynarodowego prawa. W Unii Europejskiej gatunek ten jest wpisany do załącznika IV dyrektywy siedliskowej, co oznacza, że wszystkie państwa Unii są zobowiązane do zapewnienia jego ścisłej ochrony.

---

Źródła:

1. Żółw szylkretowy, \”Wikipedia\” [2022.09.27].
2. J.Rybski, Gdzie żyją żółwie szylkretowe? \”National Geographic Polska\” [2022.06.28].
3. Żółwie szylkretowe poważnie zagrożone zmianami klimatu, \”Nauka w Polsce\” [2018.12.29].

---

Oprac. Emilia Leś, Kraków 2023. CC BY 4.0 Attribution 4.0 International