Żółw błotny (emys orbicularis) – rzadki i jedyny żółw występujący w Polsce [KB]

Żółw błotny (emys orbicularis) jest jedynym naturalnie występującym w Polsce przedstawicielem żółwi. To gad z rzędu żółwi z podrzędu żółwi skrytoszyjnych z rodziny żółwi zimnowodnych (Emydidae). Żółwie błotne zimują od listopada do marca zakopane w mule.

Żółw błotny – wygląd

Żółw błotny (emys orbicularis) jest stosunkowo niewielkim zwierzęciem. Dorosłe osobniki zazwyczaj osiągają długość od 15 do 25 centymetrów. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest specyficzny kształt karpaksu, czyli pancerza. U żółwia błotnego jest on zazwyczaj okrągły i płaski. Ubarwienie jest zróżnicowane od brązowego po oliwkowe. Na powierzchni skorupy widoczne mogą być ciemniejsze plamy lub linie.

Plastron, czyli dolna część pancerza, jest zazwyczaj płaski i ma wydłużone przeguby pomiędzy płytkami. Jego kształt jest zazwyczaj płaski z charakterystycznymi wydłużonymi przegubami między płytkami. Głowa jest mała i zwęża się ku nosowi a oczy mają pionowe źrenice. Żółw błotny doskonale widzi pod wodą.

Naturalne środowisko żółwia błotnego

Zasięg wstępowania tego gatunku jest dosyć szeroki. Żółw błotny zamieszkuje: południową i środkową Europę, północno-zachodnią Afrykę i zachodnią Azję. Podczas gdy w wielu krajach został uznany za gatunek wymarły, do innych z sukcesem go reintrodukowano. Żółw błotny występuje w Polsce jednie wyspowo. Uznawany jest za gatunek rzadki i objęty ścisłą ochroną.

Żółw ten, nazywany lokalnie żelazną żabą, jest gatunkiem nizinnym, który najwięcej czasu spędza zanurzony w wodzie. Oddycha powietrzem atmosferycznym, dlatego musi raz na jakiś czas wynurzyć się w celu zaczerpnięcia oddechu.

Żółw błotny – zagrożony gatunek

W Polskiej czerwonej księdze zwierząt znajduje się pod kategorią EN, która definiuje go jako gatunek niezwykle rzadki i zagrożony wyginięciem. Obowiązuje także nakaz ścisłej ochrony ich naturalnych siedlisk. Tam, gdzie występuje żółw błotny nie należy robić zdjęć, nagrywać filmów ani w żaden inny sposób niepokoić tych zwierząt.

A gdzie ciągle możemy spotkać żółwie błotne? W Polsce występują w okolicach zbiorników wodnych na obszarach takich jak:

• Sobiborski Park Krajobrazowy;
• Puszcza Augustowska;
• Rezerwat przyrody Orłowo Małe;
• Rezerwat przyrody „Ostoja żółwia błotnego\”;
• Zaborski Park Krajobrazowy;
• Drawieński Park Narodowy;
• Park Narodowy Bory Tucholskie.

Co je żółw błotny?

Żółwie błotne mają bardzo podobną dietę do innych gadów.

Są one drapieżnikami, polują i odżywiają się pod wodą. Żywią się larwami owadów, kijankami, żabami, małżami, ale nie gardzą także padliną.

A czy jest coś niezwykłego w tym, jak swój posiłek spożywa żółw błotny? Ciekawostki uwzględniają fakt, że te gady nie mają zębów, a jedynie listwy rogowe. Dzięki nim nie gryzą, a rozdrabniają wszelki pokarm poprzez rozrywanie go. Pokarm dla żółwia dostosowany jest więc do rodzaju „uzębienia” danego osobnika. Chociaż jeszcze do niedawna można było natknąć się na stwierdzenie „zęby żółwia”, dzisiaj nauka oddziela to pojęcie od budowy jamy ustnej współczesnych żółwi.

Rozmnażanie się żółwi błotnych

Okres godowy rozpoczyna się na przełomie maja – czerwca, kiedy samica wychodzi z wody i zakopuje kilkanaście jaj w ziemi. Następnie wraca do wody. Jaja znajdują się w inkubacji przez 100 dni. Wiele zagrożeń czyha na nienarodzone żółwie, należą do nich m.in. brak słońca, przez co jaja muszą dłużej leżeć zakopane, dzikie zwierzęta: lisy, dziki, borsuki, które odkupują i zjadają jaja. Ptaki i łasice polują na świeżo wyklute żółwiki. Młode gady po wykluciu muszą pokonać drogę z powrotem do wody, są wtedy łatwym celem.

Prawdziwym zagrożeniem dla rodzimych żółwi są egzotyczne gatunki jak np. żółw czerwonolicy, można kupić go w sklepie zoologicznym, często wybierany przez rodziny do terrarium, bardzo szybko rośnie, lecz gdy gad się znudzi domownikom, wypuszczają go na wolność, a wtedy żółw przegania inne żółwie z ich siedlisk i zajmuje ich niszę ekologiczną. Kolejnym wrogiem żółwia błotnego jest szop pracz, drapieżnik potrafi rewelacyjnie pływać i wystarczy tylko jeden pazur, aby rozciąć brzuch żółwia.

Na szczęście coraz częściej ostoje żółwi błotnych są monitorowane i zabezpieczone siatką ochronną, tak aby drapieżnikom trudniej było dostać się do siedlisk. Przynosi to skutki bo młodych żółwi jest coraz więcej.

Jak rozpoznać płeć?

Samice mają płaski pancerz brzuszny, samiec ma plastron lekko wklęsły, powód jest bardzo prosty, wtedy łatwiej mu wejść na samice, w celach kopulacyjnych. Kolejny sposób to różnica w kolorze tęczówki – u samicy maja one kolor żółty lub brązowy, u samca pomarańczowy. Żółwie różnią się także wielkością, samice są większe i cięższe od samców.

Hodowla żółwia błotnego

Hodowla żółwi błotnych staje się coraz bardziej popularna wśród miłośników terrarystyki. Wymaga ona jednak odpowiedniego przygotowania oraz troski o komfort i zdrowie zwierząt. Najważniejsze aspekty hodowli to – Siedlisko. Stworzenie odpowiedniego terenu, który będzie przypominać naturalne środowisko tych zwierząt, z dostępem do wody i suchych miejsc do wypoczynku to nie lada wyzwanie. Oczywiście trzymanie w domu takich zwierząt jest dużym błędem i może skończyć się dla nich stresem a nawet śmiercią o czym nowy właściciel powinien pamiętać.

Utrzymywanie odpowiedniej temperatury i wilgotności jest bardzo istotne dla zdrowia i samopoczucia żółwi błotnych. Nie będzie to jednak trudne, gdyż gady te są przyzwyczajone do naszych warunków pogodowych. Stworzenie oczka wodnego dla żółwia, będzie więc idealnym rozwiązaniem, zakładając że spędzi tam cały rok.

Dobrą praktyką jest stosowanie szklarni, która wydłuża okres hodowlany aby żółwie miały więcej czasu na wzmocnienie się przed hibernacją. Jednym z ważnych miejsc dla Emys jest miejsce do wygrzewania się jak i kryjówki podwodne, gdzie żółw może się schronić w czasie upału lub przed drapieżnikiem oraz kiedy jest zestresowany. W zbiorniku nie może zabraknąć roślin oraz wyspy wraz z rampą do spinaczki. Roślinność chroni żółwie przed przegrzaniem, daje możliwość ukrycia się oraz stanowi część diety.

---

Źródła:

1. Żółw błotny, ,,Zoocial\” [2023.10.28].
2. Żółw błotny hodowla, ,,Turtles\” [2023.10.28].
3. Żółw błotny, ,,Home.morele\” [2023.10.28].

---

Oprac. Kaja Byczkowska, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International

---