Zimorodek zwyczajny – król wśród rybaków

Obserwując zimorodka (Alcedo atthis) w naturalnym środowisku, aż trudno uwierzyć, że tak egzotycznie wyglądający ptak, którego jaskrawe barwy raczej nie wpasowują się w polski krajobraz, tak powszechnie występuje na terenie nie tylko całego państwa, ale i kontynentu. “Zwyczajność” tego gatunku można jednak przypisać tylko i wyłącznie zasięgowi występowania – pod każdym innym względem zimorodek to jeden z najbardziej interesujących i wyjątkowych europejskich ptaków.

Etymologia nazwy

Polska nazwa „zimorodek” pochodzi od dwóch słów w języku polskim: „zima” i „rodzić”. Przyjmuje się, że nazwa ta pochodzi od błędnego przekonania, że zimorodki pojawiają się lub „rodzą się” zimą. W rzeczywistości zimorodki są ptakami migrującymi, które często znikają z pola widzenia ludzi w okresie zimowym, ponieważ udają się do bardziej umiarkowanych klimatów. Kiedy zimorodki powracają na wiosnę, mogą być mylnie uznawane za ptaki „rodzące się” zimą.

Zimorodek zwyczajny to urodziwy samotnik

Do gatunku Alcedo atthis należy obecnie 7 podgatunków, z których każdy zasiedla inny teren, od południowej Norwegii, przez północną Afrykę po Japonię. Ten niewielki ptak z nieproporcjonalnie dużą głową, długim dziobem i krótkim ogonem osiąga długość do 16 cm i wagę od 19 do 46 gramów, w zależności od podgatunku i płci, przy czym samice są zwykle nieznacznie większe. Największą uwagę przyciąga bogate ubarwienie zimorodka. Przez intensywnie lazurowy grzbiet z nieco jaśniejszymi plamkami przebiega niemalże „fluorescencyjna”, jasnobłękitna smuga. Kontrastowo, od strony brzusznej zimorodka pokrywają nie mniej intensywnie pomarańczowe pióra, w okolicy oka wpadające w rudawą czerwień, zlewające się z podobnie zabarwionymi nogami.

Tajemnica wyjątkowości zimorodka zwyczajnego

To, co przyciąga naszą uwagę przy pierwszym spojrzeniu na zimorodka to jego wspaniałe barwy. Jak się okazuje, sposób, w jaki ptak ten osiąga te wspaniałe kolorystyczne efekty bez wątpienia zasługuje na podziw. Pomarańczowa barwa piór podbrzusza zimorodka wynika z najzwyklejszego pigmentu, powszechnie obserwowanego w przyrodzie. Cała magia tkwi jednak w lazurowej, opalizującej barwie jego grzbietu i skrzydeł. Nie bez przyczyny intensywnie niebieski kolor jest tak rzadko spotykany w przyrodzie. Nie powstaje on bowiem za pomocą pigmentu – jest to barwa typowo “strukturalna”.

Pożywienie

Życie zimorodka jest nierozerwalnie związane z czystymi, płytkimi i przejrzystymi, wolnopłynącymi wodami, które są źródłem drobnych rybek. Ważnym elementem biologii życia zimorodków są również brzegi zbiorników wodnych, które są gęsto porośnięte krzewami i roślinnością wodną, wśród których żyje bogata fauna nadwodna tj. larwy owadów wodnych np. żylenice, pływaki, ważki, komary, a także wodne mięczaki, ślimaki czy żaby.

Zimorodek dostrzegając swoje pożywienie, uderza szybkim lotem i chwytając swoją ofiarę delikatnie się zanurza. Polując na ryby, zimorodki latają nisko nad taflą wody lub siedzą cierpliwie w pobliskich szuwarach, wypatrując cierpliwie ryb. Po szybkim złapaniu i nabiciu ryby na dziób, zimorodek w ułamku sekundy wraca do ukrycia, gdzie w spokoju zjada swoją zdobycz.

Okres dojrzewania młodych osobników

Młode zimorodki stają się samodzielne po około 3-4 tygodniach od wyklucia. W tym czasie uczą się latać oraz polować na ryby pod czujnym okiem rodziców. Po tym czasie opuszczają gniazdo i rozpoczynają własne życie.

Niezależnie od tego czy jesteś ornitologiem czy tylko miłośnikiem natury – obserwowanie zimorodka to prawdziwa przyjemność! Jego jaskrawe kolory oraz unikalna budowa ciała sprawiają, że ten ptak jest łatwo rozpoznawalny nawet dla laika. Jednocześnie jego zachowania dostarczą Ci mnóstwo informacji na temat ekosystemu w którym żyje.

Wymagania siedliskowe zimorodka zwyczajnego

Ptak ten ma nie lada wymagania co do siedlisk, w obrębie których żeruje – jego występowaniu sprzyjają płytkie, przejrzyste wody o koniecznie wysokim wskaźniku czystości – jest to warunek na tyle ważny, że obecność zimorodka stała się swoistym potwierdzeniem najlepszej jakości zbiorników wodnych.

Zimorodek nie obędzie się również bez gęstej przybrzeżnej wegetacji, najlepiej z gałęziami sięgającymi samej powierzchni wody – zapewnia to niezbędne schronienie i stanowi idealny punkt obserwacyjny w czasie polowania. Wysokie wymagania wobec siedliska wiążą się również z jego powierzchnią. Mimo małych rozmiarów i niepozornego wyglądu, ptak będzie zajadle bronił swojego terytorium, bez litości atakując każdego osobnika, który odważy się naruszyć jego granice. W sytuacji, gdy nie zadziałają ostrzeżenia, zimorodek nie zawaha się skłonić ku bardziej drastycznym metodom, takim jak przytrzymanie głowy intruza pod powierzchnią wody.

Zagrożenie

W Polsce zimorodki są objęte ścisłą ochroną gatunkową. W porównaniu do ubiegłych lat, ptaki te występują coraz mniej licznie, kwalifikując się do nielicznie występujących ptaków lęgowych Polski. Tendencja ta wynika niestety z coraz większego zanieczyszczenia wód śródlądowych naszego kraju. Dlatego też ochrona zimorodków wymaga czynnych działań.

Duży wpływ na liczebność gatunku ma także coraz bardziej posunięta regulacja polskich rzek i zbiorników wodnych, przez co zanikają naturalne siedliska tego ptaka, a także niepokojąco duża liczba turystów i wędkarzy, obecnych nad akwenami wodnymi.

 

---

Źródła:

1. Zimorodek – opis, występowanie i zdjęcia, \”Ekologia\” [2023.11.27]
2. Zimorodek zwyczajny: charakterystyka i identyfikacja gatunku, \”Ozdobne Ptaki\” [2023.11.27]
3. Zimorodek, \”Kraina Niezwykłości\” [2023.11.27]

---

Natalia Galas, CC By 4.0 International, 2023