Ratel miodożerny (Mellivora capensis) – najodważniejszy wśród zwierząt [DR]

Ratel miodżerny – niewielki, drapieżny ssak należący do rodziny łasicowatych, a zarazem jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju Mellivora. Do tej samej rodziny należą m.in. borsuki, wydry, kuny i norki, jednak ratelowi bliżej jest do skunksa, z którym wspólnie reprezentują rząd łasicokształtnych. W zachowaniu ratela można dopatrzyć się podobieństw ze swoimi europejskimi i amerykańskimi kuzynami.

Występowanie

Ratel miodożerny występuje głównie w Afryce i na niewielkich obszarach na Półwyspie Arabskim. W Afryce można go spotkać na obszarze od północnej części Republiki Południowej Afryki po Saharę i wschodnie wybrzeże kontynentu, włączając w to Etiopię, Kenię, Ugandę, Tanzanię oraz część zachodniej Afryki. Poza Afryką obejmują takie tereny jak północno-wschodni Sudan, Arabia Saudyjska, Jemen i Oman.

Ich rozległe występowanie obejmuje różnorodne siedliska, od sawann, pustyń i stepów po lasy i tereny górzyste. Ratle miodożerne są świetnie przystosowane do różnych warunków środowiskowych, co przyczynia się do ich rozprzestrzenienia się na tak dużym obszarze.

Tryb życia

Ratel miodożerny spotykany jest od nizin aż po góry do 4000 m n.p.m. Zawsze w pobliżu występowania rateli znaleźć można jamy w ziemi, szczeliny skalne i inne potencjalne schronienia. Kopie nory bądź zajmuje nory wykopane przez inne zwierzęta. Prowadzi głównie naziemny tryb życia, ale potrafi także wspinać się po drzewach. Ratel prowadzi nocny tryb życia, rzadziej bywa aktywny w dzień, żyje pojedynczo, czasem parami.

Cechy gatunku

Ratel miodożerny jest zwierzęciem o średniej wielkości, osiągającym długość ciała od 55 do 80 centymetrów i wagę od 8 do 14 kilogramów. Zwierzę ma lekko wydłużone, a zarazem dość krępe ciało. Głowa ratela jest spłaszczona i niewielka w stosunku do reszty ciała, a pysk dość krótki. Prawie wszystkie gatunki mają dwubarwne umaszczenie: białe na grzbiecie i czarne po bokach i od spodu. W porównaniu do swoich kuzynów, borsuka czy skunksa, ratel miodożerny ma nieco wyższe i masywniejsze nogi. Charakterystyczną cechą ratela są jego mocne pazury, które są doskonałym narzędziem do kopania i łapania zdobyczy. Ich wydolność fizyczna i siła są zaskakujące, co czyni je groźnymi drapieżnikami w swoim naturalnym środowisku.

Przystosowanie

Ratel miodożerny jest stworzony do tego, by skutecznie polować, a jednocześnie nie paść ofiarą większych i bardziej niebezpiecznych mieszkańców stepów. National Geographic uznał miodożery za najpodlejsze zwierzęta świata. W rzeczywistości są tak gwałtowne, że atakują nawet lwy. Stąd też w jego w charakterystyce można wyróżnić sporo cech przystosowawczych, które ułatwiają mu życie w trudnych warunkach. Są to przede wszystkim:

• Niewielka głowa z małymi oczami i uszami – dzięki temu wrażliwe części są mniej narażone na poważne uszkodzenia;
• Kontrastowe umaszczenie, które działa odstraszająco na inne drapieżniki.
• Silne, grube łapy, w tym przednie zakończone bardzo długimi pazurami – dzięki nim miodożer może kopać nory w ubitej ziemi, a także walczyć z napastnikami i rozszarpywać swoje ofiary.
• Bardzo gruba (ok. 8 mm) i sztywna skóra na grzbiecie, która chroni ratela przed pogryzieniem, ukąszeniami i ukłuciami.
• Bardzo silne szczęki, dzięki którym ratel jest w stanie skruszyć skorupę żółwia.
• Gruba warstwa tkanki tłuszczowej dająca efekt luźnej skóry – umożliwia ratelowi wyślizgnięcie się z objęć drapieżników.
• Gruczoł przy odbycie, który wydziela duszącą wydzielinę – silny zapach odstrasza inne drapieżniki i prawdopodobnie \”uspokaja\” pszczoły broniące swoich zapasów w ulu.

Mimo niewielkich rozmiarów miodożer jest w stanie poradzić sobie zarówno ze znacznie większymi od siebie przedstawicielami kotowatych, jak i gatunkami wyposażonymi w różne mechanizmy obronne (np. jeżozwierzami, skorpionami, wężami).

Skóra

Skóra ratela, która jest bardzo luźna, dzięki rozwiniętej podskórnej tkance tłuszczowej, służy jako element jego obrony. Dzięki temu miodożer może się mocno wykręcać. Na grzbiecie jest gruba i sztywna stanowi swoistą tarczę przed rozmaitymi ukąszeniami, np. węży, innych drapieżników, przed ukłuciami pszczół.

Wytrzymałość

Zwierzę zaskakuje swoją wytrzymałością – nawet kolce jeżozwierza wbite w skórę nie robią na nim większego wrażenia. Afrykańskie pszczoły zwane są pszczołami zabójcami, są w stanie zabić niemal każde zwierzę. Miodożer nie zwraca nawet uwagi na użądlenia pszczół, kiedy jest w trakcie misji dobierania się do miodu. Jest tak z dwóch powodów, po pierwsze ma grube futro, pod którym jest skóra mająca grubość aż 8 mm. Sprawia to, że jedynym czułym punktem jest pysk i oczy. Ratle wykazują zaskakującą odporność na ukąszenia pszczół. Natura wyposażyła go w mechanizm obrony podobny do skunksa, może on wystrzelić z gruczołów substancję odstraszającą pszczoły i zwierzęta.

Odporność na ukąszenia

Nawet te najbardziej niebezpieczne, czyli kobry i czarne mamby nie są problemem dla ratela. Czasami zdarzają się wypadki przy pracy, ratel zostaje ukąszony. Jest to śmiertelne dla wszystkich, ale nie dla miodożera. Ma od bardzo sprawny system odpornościowy. Wysoka odporność na toksyny wynika m.in. z diety rateli, które już od pierwszych miesięcy życia karmione są jadowitymi zwierzętami. Ukąszony ratel zapada w około godzinny sen, po czym budzi się i kończy jedzenie upolowanego już węża. Wszystkie węże jedzone są od strony głowy, dlatego że właśnie w głowie znajdują się zęby jadowe. W dodatku, zjedzenie nawet największej kobry nie trwa więcej niż pół godziny, jedzony wąż cały czas się rusza.

Inteligencja

Najważniejszą bronią ich jest wysoka inteligencja, dobrze znają psychikę innych drapieżników, udają nieustraszonych, co sprawia, że każdy woli ich zostawić w spokoju.
Są mądre do tego stopnia, by tworzyć i wykorzystywać narzędzia. Miodożery są w stanie otworzyć bramę i lodówkę. W licznych ucieczkach wykorzystują różne kije, grabie, kolegę jako \”drabinę\”, błoto formowane w kulki, aby wspiąć się na górę lub stosy kamieni.

Odwaga

Przeobrażenie się z ofiary w kata nie stanowi dla ratela większego problemu, podobnie jak zaatakowanie większych od siebie gatunków zwierząt, takich jak hieny, likaony, a nawet lwy i krokodyle. Dzięki nieprawdopodobnej odwadze ratel jest w stanie uchronić swoje młode przed śmiercią z rąk drapieżników.

Ratel miodożerny trafił do Księgi Rekordów Guinnessa jako \”najbardziej nieustraszone zwierzę świata\”, a południowoafrykańskim wozom bojowym nadano nazwę Ratel.

Dieta

Ratel jest mięsożerny, ale ma duże spektrum pokarmowe. Żywi się owadami, ptakami i ich jajami, płazami, gadami, atakuje również jadowite węże, drobne ssaki, czasem napada na młode niektórych gatunków antylop. W jego diecie istotnym składnikiem jest także miód, czasem kradnie zdobycz lampartów, które chowają ją na drzewach.

Systematyka

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek:

Mellivora capensis (von Schreber, 1776) – ratel miodożerny

---

Źródła:

1. Ratel miodożerny, \”Wikipedia\” [2023.10.29]
2. Ratel miodożerny, \”Media nauka\” [2023.10.29]
3. Ratel miodożerny (Mellivora capensis), \”Ekologia\” [2023.10.29]

---

Oprac. Daria Roman, Kraków 2023, CC BY 4.0 International