Skalar ( Pterophyllum scalare) – opis i charakterystyka gatunku [AK]

Skalar ,żaglowiec skalar (Pterophyllum scalare) to ryba słodkowodna z rodziny pielęgnicowatych. Można ją spotkać w domowych akwariach, jak i w zbiorniku wodnym. Nazwa zwyczajowa żaglowiec nawiązuje do kształtu płetw  grzbietowej i odbytowej, które przypominają żagiel. Ryba znana jest również pod nazwą ryba księżycowa.

Obszar występowania

Naturalny obszar występowania skalara to Ameryka Południowa. Występuje gromadnie w górnym i środkowym biegu rzeki Amazonka wraz z jej dopływami. Można ją też spotkać w dorzeczu rzek Orinoko w Wenezueli i Essequibo w Gujanie. W swym środowisku żyje wśród korzeni i roślin. Jej naturalny silnie spłaszczony kształt ułatwia przepływanie między roślinnością i pozwala na ukrycie się. Może występować w domowym akwarium.

Historia

Skalar po raz pierwszy został przebadany i opisany przez niemieckiego badacza Lichtensteina w 1823 roku, a ten zaliczył go do ryb morskich. Okazało się, że jest to ryba słodkowodna. W 1840 roku austriacki ichtiolog Johann Jakob Heckel, zauważył różnicę i stworzył dla skalara osobny rodzaj Pterophyllum. Wszystkie opisy badaczy były oparte na zakonserwowanym materiale. Pierwszego żywego skalara przywieziono do Europy dopiero w 1911 roku, a do USA w 1913 roku. Po raz pierwszy w 1914 roku Josef Cvancar mieszkający w Hamburgu rozmnożył te ryby. W Polsce pierwsze okazy pojawiły się w 1922 roku.

Wygląd

Długość ciała osiąga 15 cm a wysokość 35 cm. W tej konsekwencji skalar posiada stosunkowo krótkie ciało, co wiąże się ze znacznym jego ścieśnieniem. Taki kształt, jak również rozszerzenie go w dół i w górę przez bardzo wysokie płetwy nieparzyste powoduje, że ryba zajmuje więcej przestrzeni w pionie niż w poziomie. Wyklucza to możliwość robienia przez skalara gwałtownych zwrotów. Ryba jest więc bardzo łagodna. Dzikie skalary są srebrzyste z kilkoma pionowymi ciemnymi pasami nachodzącymi na płetwy grzbietową i odbytową, a wśród osobników wyhodowanych sztucznie zdarzają się czarne lub nakrapiane odmiany.

Skalary różnią się od siebie zarówno pod względem kolorów, jak i wzorów na ciele. Ponad sto lat hodowli i krzyżówek genetycznych doprowadziło do tego, że są to jedne z najbardziej różnorodnych (ale nie sztucznie barwionych) ryb akwariowych.

Odmiany barwne

• skalar Blue Merle;
• skalar czarny;
• skalar Koi;
• skalar California;
• skalar Blue Diamond;
• skalar Merble;
• skalar zielony;
• skalar Gold;
• skalar Leopard Snake;
• skalar Blue California;
• skalar Rio Itaya Blue;
• skalar Rio Itaya;
• skalar Guyana Red Spotted;
• skalar Rio Manacapuru;
• skalar weloniasty.

Rozmnażanie

Do rozmnażania potrzebna jest dobrana para. Pary tworzą się już wśród młodych osobników i w miarę jak dorastają ich więzi są coraz silniejsze. Skalary dobierają się bardzo często na całe życie i tylko dobre pary mogą przechodzić tarło wielokrotnie.

Zapłodnienie

Dobrane pary skalarów potrafią składać ikrę nawet raz w miesiącu lub częściej. Do złożenia ikry skalary wybierają pionowe powierzchnie o stonowanych kolorach. Najczęściej są to duże liście roślin wodnych lub konary, a nawet powierzchnie urządzeń akwarystycznych. Przed tarłem para dokładnie oczyszcza miejsce złożenia ikry, a jego wielkość zależy od różnych czynników takich, jak pokarm czy wiek ryb. Samica krążąc pozostawia jajeczka przyklejone do powierzchni lepkim śluzem. Co jakiś czas samiec przepływa i zapładnia nowe partie ikry. Ryby te są bardzo opiekuńcze.

Młode osobniki

Młode skalary wylęgają się po 48 – 72 godzinach od tarła, jednak przez jakiś czas są przyklejone dalej w miejscu umieszczenia jajeczek. Przez pierwsze dni nie są jeszcze karmione i odżywiają się one pokarmem ze swoich woreczków żółciowych. Po tygodniu rybki zaczynają pływać i pojawiają się u nich oczy. Należy je karmić artemią. Następnie przez kilka dni należy je dokarmiać parę razy dziennie. Po dwóch tygodniach od tarła ryby swobodnie pływają i mają około 1cm długości. Po miesiącu osiągają już 4cm długości i mogą przyjmować pokarmy suche, a po roku skalary zaczynają dobierać się w pary.

Pokarm

Są wzrokowymi myśliwymi, często wypatrują i wyczekują zdobyczy schowane za korzeniami czy roślinami. W akwarium przyjmują pokarmy suche w płatkach, ale najchętniej zjadają te mrożone i żywe. Te pokarmy wrzucone do akwarium często nie zdążą dotknąć nawet podłoża, ponieważ skalary zjadają je w mgnieniu oka. Dafnia  czy krewetki zostaną zjedzone łapczywie i z dużą zawziętością. Każda zmiana w aktywności jedzenia może być oznaką tarła lub co gorsze problemów zdrowotnych. Jeżeli przestaną przyjmować żywe lub mrożone pokarmy to znaczy, że coś jest nie tak. Należy jednak zaznaczyć, że niektóre ryby w nowym otoczeniu, przez kilka pierwszych dni mogą nie pobierać suchych pokarmów i jest to całkowicie normalne.

Hodowla

Długość życia skalara, jego wielkość, a nawet wygląd to kwestie zależne w dużej mierze od warunków, jakie opiekun zapewni rybie. Hodowla skalarów nie jest trudna. To ryby, które szybko dostosowują się do warunków panujących w akwarium. Jednak, aby były zdrowe i czuły się dobrze, potrzebują odpowiednio dużego zbiornika.

Wielkość zbiornika

Optymalna wielkość zbiornika wodnego w warunkach domowych jest akwarium, które ma minimum 200 l i większe, które ma co najmniej 50 cm wysokości od podłoża do powierzchni wody i w którym skalary swobodnie będą mogły się poruszać.

Parametry wody

Temperatura optymalna do hodowli skalara 24 – 26°C. Przejściowo znosi temperaturę poniżej 22 °C, potem może nastąpić jej śmierć. W temperaturze niższej niż 20°C dorosłe skalary mogą chorować.
PH wody powinno wynosić ok. 6,5 do 7,5. To jest tzw. \”kranówka\”, która jest łatwo dostępna w naszym domu. Hodowane formy skalarów, najczęściej dostępne w sklepach, są już do takiej wody przystosowane jak również do jej twardości. Warto od czasu do czasu wymieniać wodę na świeższą, natlenioną, ponieważ Pterophyllum będzie bardziej aktywny w swoim środowisku.

Aranżacja domowego akwarium

Jako podłoże akwarium najlepiej stosować miękki drobnoziarnisty piasek. Unikać należy podłoży zatwardzających wodę np. piasku koralowego i tych o większej gradacji. Skalary lubią przebierać podłoże i łatwo mogą się zadławić większymi kamyczkami. Do dekoracji można użyć suchego drewna, gałęzi i korzeni, tak aby zapewnić im wystarczającą ilość kryjówek. Skalar w naturze żyje w wolno płynących, przejrzystych wodach. Dlatego też, w akwarium przepływ wody nie powinien być zbyt mocny. Zaleca się stosowanie filtrów zewnętrznych z długimi deszczowniami, dzięki czemu unikniemy gwałtownego wyrzucania wody. Skalar lubi zbiornik z powierzchnią wody przykrytą pływającymi drobnymi roślinami np. kabomba , aby swobodnie mógł poruszać się między nimi. Żaglowiec może mieszkać w akwarium z mniejszymi rybami z rodzaju ławicowe. Najlepiej przyzwyczajać je ze sobą od dzieciństwa.

---

Źródła

1.  Skalar (ryba), \”Wikipedia\” [2023.10.29]
2. Skalar – żaglowiec, \”Rybyakwariowe\” [2023.10.29]
3. M.D.: Skalary – legendy akwarystyki. Poznaj je bliżej!, \”Zwierzaki\” [2023.10.29]
4. Skalary – wszystko o nich…, \”Superakwarium\”, [2023.10.29]

---

Oprac. Agnieszka Kurda, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International