Podróżnicy głębin – tajemnice życia żółwi morskich [MS]

Żółwie morskie to jedne z najstarszych stworzeń żyjących na Ziemi. Siedem gatunków żółwi, które możemy dziś spotkać, pamiętają czasy dinozaurów i zamieszkują oceany od przeszło 110 milionów lat. Ze względu na specyfikę środowiska, są to zwierzęta niezmiernie trudne do obserwacji.

Charakterystyka

Wygląd

Żółwie morskie posiadają dobrze wykształcony, płaski, szeroki i opływowy pancerz, pokryty w całości rogowymi płytami. Składa się on z grzbietowego karapaksu, który tworzą płyty kostne zrośnięte z kręgami i żebrami oraz nieco zredukowanego brzusznego plastronu, który tworzą elementy obręczy barkowej, mostek i żebra brzuszne (gastralia). Pomiędzy płytami kostnymi występują szczeliny wypełnione włóknistą skórą, co zmniejsza znacznie ciężar pancerza.

Głowa jest wąska, spłaszczona i pokryta regularnymi tarczkami. Górna i dolna szczęka pokryta jest listwami rogowymi o ostrych krawędziach (żółwie mięsożerne) lub ząbkowanych brzegach (żółwie roślinożerne). Koniec szczęki nie posiada dzioba. Powieki są ruchome; brak jest otworów usznych. Żółwie morskie posiadają w jamie nosowej gruczoły solne, których funkcją jest wydalanie nadmiaru soli z organizmu.

Kończyny żółwi morskich przekształcone są w zwężające się ku wierzchołkowi wiosłowate płetwy, w skład których wchodzą także pazury. Silne kończyny przednie używane są do pływania; kończyny tylne wykorzystywane są jako stery. Żółwie morskie nie mogą wciągać głowy, kończyn oraz ogona do wnętrza pancerza.

Gatunki

Największymi gatunkami żółwi morskich są żółw zielony (Chelonia mydas) o długości pancerza do 140 cm i średniej masie ciała 68–190 kg oraz karetta (Caretta caretta) o długości pancerza do 120 cm i średniej masie ciała ok. 80-200 kg; największe osobniki tych gatunków mogą ważyć ponad 400 kg. Najmniejszym gatunkiem rodziny jest żółw zatokowy (Lepidochelys kempii) o długości pancerza do 75 cm i masie ciała do 50 kg.

Występowanie

Żółwie morskie zamieszkują morza i oceany strefy subtropikalnej i tropikalnej – większość gatunków zasiedla wody Oceanu Indyjskiego, Atlantyckiego i Spokojnego, niektóre gatunki (np. karetta) spotykane są w Morzu Śródziemnym; żółw natator występuje jedynie w wodach przybrzeżnych wokół północnej Australii.

Żółwie morskie większość życia spędzają samotnie na otwartym morzu; niektóre gatunki (np. żółw szylkretowy, żółw natator) przebywają głównie w strefie przybrzeżnej (rafy koralowe, zarośla namorzynowe). Mogą zanurzać się na głębokość do 1000 m i pozostawać pod wodą przez kilka godzin.

Na ląd, w celu złożenia jaj, wychodzą jedynie samice. Wykazują one silny instynkt powrotu do stałych miejsc gniazdowania, w związku z czym odbywają wędrówki rozrodcze liczące setki lub tysiące kilometrów. Podczas migracji określają swoją pozycję, wykorzystując siłę i kąt ziemskiego pola magnetycznego.

Ekologia

Pokarm

Poszczególne gatunki różnią się między sobą upodobaniami pokarmowymi. Żółwie karetta jedzą gąbki, żółwie zatokowe jedzą krewetki i kraby. Żółwie zielone jedzą morską roślinę z rzędu trawiastych Thalassia testudinum i algi. Żółwie morskie zjadają całą rozmaitość bezkręgowców oceanu. Ogólnie na ich pokarm składają się meduzy, wodorosty, kraby, krewetki, ukwiały, skorupiaki, mięczaki w tym ślimaki, algi, gąbki i ryby. Ponieważ nie mają zębów, używają potężnych dziobatych szczęk, aby rwać, gnieść i ciąć na strzępy pokarm. Mniejsza zdobycz jest zwykle połykana w całości.

Rozmnażanie

W celu złożenia jaj samice odbywają długie wędrówki do miejsca swego urodzenia, kierując się liniami sił pola magnetycznego ziemi. Po wyjściu z wody poruszają się powolnie i niezdarnie. Na lądzie są niezgrabne i bezbronne. Podczołgują się poza strefę przyboju morza. Gdy samica znajdzie już odpowiednie miejsce, zaczyna, przy pomocy tylnych odnóży pływnych kopać dołek, do którego złoży jaja. Jedna samica zwykle składa jaja kilka razy w odstępach 2-3 tygodni.

Do jednego dołka składa ok. 50-150 jaj, a następnie przykrywa je warstwą piasku. Cała operacja zajmuje jej ok. 8 godzin, po których wraca do morza. Młode wylęgają się po ok. 2 miesiącach. Ciepło potrzebne do inkubacji jaj pochodzi ze słońca. Jeżeli temperatura jaj podniesie się powyżej 29,9 °C embriony stają się żeńskie, a przy niższej temperaturze wylęgną się osobniki męskie. Najwięcej młodych wylęga się wieczorem i w nocy co zwiększa szanse ich przeżycia.

Po wygrzebaniu się z gniazda młode żółwie muszą jak najszybciej dostać się do morza, gdyż na lądzie czyha na nie wiele niebezpieczeństw, a szczególnie ptaki i kraby. W wodzie czekają na nie rekiny i inne duże ryby. Ich taktyką przetrwania jest trzymanie się w dużych liczebnie grupach. Gdy drapieżniki się najedzą, następne młode mają większe szanse. Wieku dorosłego dożywają nieliczne.

Historia ewolucyjna

Żółwie pojawiły się po raz pierwszy w późnym triasie, ok. 220 mln lat temu. Pokrój ciała tych zwierząt zbliżony do współczesnych żółwi oraz dobrze wykształcony pancerz sugeruje, że ich początki są dużo wcześniejsze i mogą sięgać ery paleozoicznej. Prawdopodobnym ogniwem pośrednim łączącym współczesne żółwie z ich przodkami jest Eunotosaurus africanus żyjący w środkowym permie, ok. 265.8–251 mln lat temu.

Najstarszymi znanymi żółwiami są Odontochelys semitestacea żyjący ok. 220 mln lat temu z częściowym pancerzem (karapaksem) oraz Proganochelys quenstedti żyjący 210 mln lat temu z dobrze wykształconym karapaksem i plastronem; oba gatunki posiadały zęby, których brak u współczesnych żółwi. Przodkiem współczesnych żółwi morskich jest Desmatochelys padillai żyjący we wczesnej kredzie, ok. 150 mln lat temu.

Ciekawostki

1. Ich skorupy są bardziej płaskie niż skorupy żółwi lądowych i mają kształt łzy. Natura stworzyła je po to, aby łatwiej było im przebić się przez słup wody.
2. Żółwie morskie nie mogą schować ani głowy, ani płetw do skorupy.
3. W starożytnej mitologii malezyjskiej to żółw morski jest stwórcą świata.
4. Czasami żółwie morskie przepływają wiele tysięcy kilometrów w sezonie lęgowym, aby dotrzeć do odpowiedniego miejsca, w którym składają jaja.
5. Żółwie morskie zawsze wracają, aby złożyć jaja w miejscu, w którym się urodziły. Zawsze znajdują do niej drogę i nie zapominają o tym nawet po wielu dziesięcioleciach.

---

Źródła:
1. Żółwie morskie, „Wikipedia”, [2023.10.29]
2. Żółwie morskie (Cheloniidae), „Ekologia.pl”, [2023.10.29]
3. Żółw zielony, „national-geographic.pl”, [2023.10.29]

---

Małgorzata Szlezyngier, CC By 4.0 International, 2023