Płetwal błękitny- największy znany ssak morski, który śpiewa [AP]

Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) – jest gatunkiem ssaka morskiego z rodziny płetwalowatych. Największe znane zwierzę w historii Ziemi. Niestety poprzez masowe polowania w XX stuleciu sprawiły, że populacja płetwali błękitnych zmniejszyła się wielokrotnie i jest on uznawany za gatunek zagrożony wyginięciem.

Morfologia

Ciało płetwala charakteryzuje się smukłością i opływowym kształtem. Jego głowa jest dość płaska i przypomina trochę literę \”U\”. Niewielka płetwa grzbietowa jest umieszczona w jednej czwartej długości ciała od strony ogona. Płetwy piersiowe są spiczaste i smukłe, a płetwa ogonowa jest duża i wcięta pośrodku. Otwory oddechowe znajdują się na szczycie głowy, chronione wysokim, mięsistym pagórkiem. Płetwy mają długość od trzech do czterech metrów.

Górne boki płetwala są szare z cienką białą obwódką. Spód jest biały. Głowa i ogon są na ogół jednolicie szare. Górna część wieloryba, a czasami płetwy, są zwykle cętkowane. Znaczenie tych miejsc różni się znacznie w zależności od ssaka. Niektóre mogą być jednolicie szaro-łupkowe, podczas gdy inne wykazują znaczne różnice w odcieniach ciemnego błękitu, szarości i czerni w cętkowany wzór.

Pomiary — Płetwal błękitny

Zwierzęta z tego gatunku mogą osiągać wielkość nawet 33 m, największy zanotowany osobnik miał 33,58 m. Samice są zazwyczaj nieco większe od samców. Płetwal błękitny jest trudny do zważenia ze względu na jego duże rozmiary. Wagę pojedynczego osobnika o długości 30 metrów szacuje się na ponad 180 ton przez National Marine Mammal Laboratory.
Organy płetwala są gigantycznych rozmiarów. Język ssaka waży około 2,7 tony, a kiedy jego pysk jest całkowicie otwarty, jest wystarczająco duży, aby pomieścić 90 ton wody i jedzenia. Jego serce waży 600 kg, zaś średnica aorty dochodzi do 23 cm.

Płetwal błękitny może osiągnąć prędkość 50 km/h podczas krótkiego przyspieszania, zwłaszcza podczas zabawy z innymi wielorybami, ale ich prędkość przelotowa wynosi 20 km/h . Kiedy jedzą, zwalniają do 5 km/h

Ciało płetwala błękitnego pokryte jest warstwą tłuszczu o grubości od 5 do 30 cm, w zależności od pory roku, która odgrywa rolę w regulacji jego temperatury ciała. Tłuszcz ten stanowi również rezerwę energii, którą można zmobilizować podczas migracji wielorybów, w okresie, kiedy nie żerują. W sumie tłuszcz płetwala błękitnego może osiągnąć masę 50 ton.

Zasięg występowania

Płetwal błękitny występuje na morzach i oceanach całej kuli ziemskiej, jednak bardziej na otwartych wodach niż terenach przybrzeżnych, głównie w strefie pelagialu. Liczniejszy jest na wodach półkuli południowej i rzadko spotykany w okolicach równika. Na morzach Bałtyku był widywany bardzo sporadycznie.

Płetwal błękitny jest znany z sezonowych migracji, w okresie letnim pływa śladem topniejącego lodu. Największym skupiskiem tych waleni jest populacja licząca około 200 osobników w wodach północno-wschodniego Pacyfiku, która co roku migruje na Kopułę Kostarykańską, która jest rodzajem anomalii termicznej i pozwala waleniom na rozmnażanie w komfortowych warunkach. Po godach płetwale błękitne wracają na północ.

Zachowanie

Płetwal błękitny zwykle żyje sam lub z jednym osobnikiem. Nie wiadomo, czy ci, którzy podróżują w parze, pozostają razem przez długi czas, czy też tworzą tylko przelotne związki. W miejscach, gdzie występuje duża koncentracja pożywienia, zaobserwowano do 50 płetwali błękitnych zgrupowanych na niewielkim obszarze. Nie tworzą jednak dużych, ustrukturyzowanych grup, jak to można zaobserwować u innych gatunków wielorybów.

Ekologia

Odżywianie

Płetwal błękitny żywi się planktonem, głównie krylem, którego dziennie połyka 4 tony. Największe ilości planktonu występują w wodach podbiegunowych. Pływając w pobliżu Oceanu Arktycznego, odżywia się trzema gatunkami raków. Nie gardzi też rybami. W okresie godowym, który przypada zimą, ssaki morskie wędrują na wody tropikalne, gdzie z powodu braku żywności zmuszone są do \”postu\”
Płetwal błękitny jest też znakomitym nurkiem i często właśnie nurkując, zdobywa pożywienie. Wykonując głębokie nurkowanie, płetwal ustawia się w pozycji pionowej z głową zwróconą do dna, a na powierzchni pozostaje płetwa ogonowa.

Rozmnażanie płetwala błękitnego

Płetwale błękitne, podobnie jak inne walenie, odbywają gody na cieplejszych wodach w okresie zimowym. Przed aktem kopulacji muszą przewrócić się na bok i, po wysunięciu na powierzchnię wody połowy ogona, wpływają pod siebie.

Ciąża u płetwala  trwa od 11 miesięcy do jednego roku. Samice zazwyczaj rodzą raz na dwa do trzech lat na początku zimy. Na świat przychodzi jedno młode o długości do 7 metrów i masie około 2,5 tony.
W tym czasie ma jeszcze zbyt słabo wykształconą warstwę tłuszczową, żeby przeżyć na chłodniejszych wodach. Przebywa zatem u boku matki, która karmi je mlekiem z dużą zawartością tłuszczu przez siedem miesięcy. Samice tracą w tym okresie 25% masy ciała, natomiast młode potrafią przybierać na wadze nawet 100 kg dziennie, pijąc od 200 do 300 litrów mleka dziennie.

Po okresie karmienia młode mają już dobrze wykształcone fiszbiny i mogą same połykać pokarm. Po dwóch latach stają się już samodzielne, a samica może zajść w kolejną ciążę dopiero po tym okresie. Młody płetwal błękitny osiąga po dwóch latach dojrzałość płciową, a jego długość wynosi wtedy około 20 metrów.

Śpiew płetwala

Płetwal błękitny jest najgłośniejszym zwierzęciem na Ziemi. Potrafi wydawać dźwięki o natężeniu 190 decybeli, słyszalne przez inne płetwale z odległości ponad 800 km. Oprócz echolokacji w zakresie ultradźwięków wytwarzają też dźwięki prawdopodobnie w celu porozumiewania się między sobą, szczególnie w okresie godowym. Wezwania płetwala błękitnego trwają od dziesięciu do trzydziestu sekund.

Prawdziwa rola tych wokalizacji nie jest dobrze znana. Richardson i in. (1995) przytacza sześć możliwych powodów:

• zachować dystans między jednostkami;
• zidentyfikować gatunek;
• przekazywać informacje (jedzenie, alarm);
• organizować życie towarzyskie (rozmowy między samcem a samicą);
• zlokalizować cechy topograficzne;
• zlokalizować zasoby żywności;

W ogólności, odgłosy wydawane przez walenie obejmują bardzo szeroki zakres długości fal, odpowiadający częstotliwościom od kilkunastu Hz do ultradźwięków. Na tym tle, śpiewy płetwali błękitnych odznaczają się szczególnie niskimi częstotliwościami.

Zagrożenia i ochrona

Ze względu na swój rozmiar, siłę i szybkość dorosłe płetwale błękitne nie mają w rzeczywistości naturalnego drapieżnika. W National Geographic udowodniono jednak przypadek płetwala  zaatakowanego przez orki. Chociaż orki nie były w stanie zabić zwierzęcia bezpośrednio podczas ataku, wieloryb doznał poważnych obrażeń i prawdopodobnie wkrótce zmarł.

Płetwal błękitny może zostać zraniony, czasami śmiertelnie, po zderzeniu ze statkiem lub uwięzieniu i uduszeniu się w sieciach rybackich. Coraz większy hałas w oceanach, przez zagłuszanie dźwięków emitowanych przez wieloryby, może utrudniać komunikację między zwierzętami.

Z powodu swoich rozmiarów płetwal błękitny był głównym celem wielorybników. Cenny był szczególnie tłuszcz – tran oraz fiszbiny, z których robiono gorsety. Do połowy XX wieku łącznie zabito około 300 000 tych wielorybów. W 1966 r. objęto je ścisłą ochroną. W tym czasie gatunek był już niemal całkowicie wytępiony. Obecnie jednak liczba płetwali błękitnych powoli wzrasta.

---

Źródła:

1. Blue Whale, \”Wikipedia\” [2023.11.07]
2. T. Miecznikowski, Płetwal błękitny — największe żyjące zwierzę na świecie,\”Świat Zwierząt\” [2023.11.07]
3. Płetwal błękitny — król oceanów, \”Dino Animals\” [2023.11.07]

---

Oprac. Agnieszka Ptaszkowska, Kraków 2023, CC By 4.0 International