Szkaradnica – prawie niewidoczny mieszkaniec rafy koralowej. [AM]

Szkaradnica (Synanceia verrucosa) drapieżna ryba morska z rodziny skorpenowatych. Uważana za jedno z najbardziej jadowitych zwierząt morskich, której wygląd przypomina kamienie porośnięte wodorostami i glonami. Ukłucia tej ryby mogą być śmiertelne i bardzo bolesne dla człowieka.  

Szkaradnica – cechy gatunku.

Szkaradnica to gatunek ryby o charakterystycznym, nieatrakcyjnym wyglądzie. Jej ciało jest spłaszczone z boków i porośnięte wyrostkami kostnymi, tworzącymi trójgraniaste płytki, które imitują łuski. Osiąga zwykle długość od 15 do 35 cm. Głowa szkaradnicy jest duża i ciemna, z wydatnymi wypustkami kostnymi, które nadają jej wygląd agresywny i nieprzyjemny. Występują również wystające, hakowate zęby, które służą rybie do łapania i utrzymania zdobyczy. Ciało szkaradnicy ma kształt wydłużony i bocznie spłaszczony. Na jego powierzchni znajdują się płytki kostne tworzące ostre, trójkątne struktury. Kolorystyka skóry może być różna, często jest to brązowy lub szarozielony odcień. Wielkość i kształt płetw również wyróżniają się. Płetwa grzbietowa jest wysoka i ostrych kształtu, podobnie jak płetwy brzuszne. Płetwy piersiowe są stosunkowo duże i służą do stabilizacji w wodzie. Płetwy odbytowa i ogonowa mają stosunkowo nietypowy kształt, również zdobiony trójgraniastymi płytkami kostnymi. Wygląd szkaradnicy jest charakterystyczny, a jej cechy zewnętrzne sprawiają, że jest to gatunek niezwykle rozpoznawalny i trudny do pomylenia z innymi rybami. 

Cechy szczególne

Większość szkaradnic jest brązowa lub szara z żółtymi, pomarańczowymi lub czerwonymi plamami na swoich ciałach. Ryba jest zwykle brązowa lub czerwono-brązowa. Pomarańczowe porosty, jak gąbki znalezione na niektórych z tych zwierząt, mogą sprawić, że będzie wyglądać jak kawałek szczątków na rafie koralowej. Szkaradnica może ważyć nawet do 2,5 kilograma. Ma paradoksalnie ogromne oczy. Ich umieszczenie może pomóc odróżnić gatunki rafowe od innych. Są wysoko umiejscowione i oddzielone grzbietem. Jedną z najważniejszych cech tego gatunku morskiego jest zmodyfikowana płetwa grzbietowa w kształcie igły, u podstawy której znajdują się wrażliwe na nacisk gruczoły trujące. Ma 13 ostrych kręgów na grzbietowej płetwie, a gdy tylko poczuje się zagrożony, podnosi je, by się bronić. 

Jej możliwości kamuflażu przechodzą ludzkie pojęcie. W jednej chwili przybiera formę szarawych czy brązowawych skał.

Szkaradnica – jej siedlisko

Szkaradnica występuje w regionach przybrzeżnych Oceanu Indyjskiego i Spokojnego oraz w wodach północnej Australii. Jej głównym siedliskiem są rafy koralowe. Jednak można je również znaleźć w pobliżu i pod skałami, mułem lub piaskiem, przy wejściach pływowych. Mimo że szkaradnice w większości przypadków to ryby morskie – mogą też występować w rzekach. Zakres występowania tej ryby rozciąga się od:

• wschodnich wybrzeży Afryki
• Morza Czerwonego
• Madagaskaru
• Malediwy
•  Sri Lankę
• wyspy Indonezji
• Polinezję Francuską. 

Rozmnażanie

Szkaradnica  rozmnaża się przez proces zwany tarłem. Tarło odbywa się zazwyczaj na dnie morskim, gdzie samica składa jaja, a samiec je zapładnia. Samica składa wiele tysięcy jaj, które są otoczone galaretowatą substancją zwieńczoną długimi włóknami, co zapewnia im unoszenie się w wodzie. Jaja są mniejsze niż 1 mm i mają żółto-pomarańczowy kolor. Po zapłodnieniu jaja unoszą się w wodzie przez kilka dni, a następnie przekształcają się w pelagiczne larwy o kształcie odwróconego, spłaszczonego stożka. Larwy te pływają w prądach morskich, żywiąc się planktonem, aż do osiągnięcia około 1 cm długości. Po osiągnięciu pewnego rozmiaru, larwy przechodzą przez proces metamorfozy, w wyniku którego obecne są już charakterystyczne cechy dorosłych osobników, takie jak duże, spłaszczone ciało i ogromna głowa. Wtedy ryby te opuszczają pelagialną strefę wodną i osiedlają się na dnie morskim, gdzie przystępują do polowania na swoje zdobycze. Rozmnażanie szkaradnicy ryby odbywa się zazwyczaj wiosną i latem, a dokładne okresy tarła mogą różnić się w zależności od regionu występowania. Każdy z rodzajów wykazuje ten sam wzór rozmnażania. 

1. Samica nosi w sobie niezapłodnione jaja, które uwalniane są na dnie morza lub na platformie skalnej. 
2. Kiedy samiec ryby dotrze do tego miejsca, spreparuje jaja swoim nasieniem. Po zapłodnieniu, jaja wylęgują się w ciągu trzech dni. Noworodki są zazwyczaj łatwym żerem dla innych ryb, więc tylko kilka z nich przetrwa i osiągnie dorosłość. 

Pożywienie

Ta drapieżna ryba żywi się głównie innymi małymi rybami i krewetkami, czy też skorupiakami. Ten gatunek jest cierpliwym myśliwym, który potrafi czekać godzinami, aż ofiara znajdzie się w ich zasięgu i weźmie ją z zaskoczenia. Do jej naturalnych wrogów zaliczyć można płaszczki oraz rekiny. 

Sposób ataku

Gruczoły jadowe u podstawy tych kręgów zawierają neurotoksyny. Ukąszenie może spowodować silny ból i obrzęk. Ostatecznie mogą one spowodować śmierć tkanek i paraliż, w zależności od głębokości penetracji i liczby ukąszeń. Co ciekawe, po wypuszczeniu jadu, gruczoły w kolcach potrzebują kilku tygodni na ponowne napełnienie się. Ilość wydalanego jadu jest proporcjonalna do stopnia zastosowanego do nich ciśnienia. Jad szkaradnicy może być śmiertelny w dawce zaledwie 18 mg, którą ryba jest w stanie wypuścić, mając tylko sześć z trzynastu grzbietów. 

Etymologia

Polska

Szkaradnica to gatunek ryby z rodziny szkaradnicowatych (Lophiidae). Nazwa \”Szkaradnica\” pochodzi od cech wyróżniających ten gatunek, takich jak wygląd i zachowanie, które nie są zbyt atrakcyjne dla człowieka. Słowo \”szkaradnica\” pochodzi od polskiego słowa \”szkarada\”, oznaczającego coś brzydkiego, nieatrakcyjnego lub odpychającego. Nazwa ta odnosi się do charakterystycznego wyglądu ryby, który jest dość nietypowy i nieprzyjemny dla niektórych osób. 

Świat

W innych językach ryba ta również posiada nazwy, które nawiązują do jej brzydoty lub niezwykłego wyglądu. Na przykład w języku angielskim ryba ta nazywana jest \” stonefish \”, co oznacza \” ryba – kamień \”. Podsumowując, nazwa \”Szkaradnica\” odnosi się do brzydoty i niezwykłego wyglądu ryby, który jest charakterystyczny dla tego gatunku. 

Eksploatacja Szkaradnicy

Szkaradnice wykorzystuje się głównie jako atrakcję w akwarium. Sprzedaje się ją też na lokalnych rynkach  w celach konsumpcyjnych  na mięso, np. w Honkongu . Spożywa się ją również na Filipinach – zwłaszcza w tamtejszych chińskich restauracjach czy Japonii. Ryba Szkaradnica jest ceniona ze względu na swoje mięso, które ma delikatną i soczystą konsystencję oraz dobrą jakość smaku. Ze względu na rosnące zainteresowanie i popyt na mięso Szkaradnicy, hodowcy i rybacy muszą być odpowiedzialni za zachowanie zrównoważonego podejścia do eksploatacji tych ryb.

Właściwe zarządzanie hodowlą i rybołówstwem jest kluczowe dla ochrony zasobów. Ponadto, niektóre organizacje i instytucje zajmujące się ochroną środowiska oraz rybołówstwem starają się wprowadzić zarówno lokalne, jak i międzynarodowe regulacje w celu ochrony i zrównoważonego zarządzania populacjami Szkaradnicy. Wprowadzenie limitów połowowych, ochrona siedlisk i edukacja dotycząca zrównoważonej hodowli i rybołówstwa są ważne w celu zapewnienia długoterminowej ochrony i zrównoważonego wykorzystywania Szkaradnicy. 

---

Źródła:

1. Szkaradnica, \”Wikipedia\” [2023.10.26]
2. Szkaradnica (Synanceia verrucosa), \”Ekologia\” [2023.10.26]
3. Szkaradnica (Synanceia verrucosa) – niebezpieczne zwierzęta morskie, \”Nurkomania\” [2023.10.28]

 

---

Oprac. Angelika Marcisz, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International