Pantera śnieżna (Panthera uncia) – informacje podstawowe [ZWŚ]

Pantera śnieżna, irbis śnieżny, śnieżny leopard, uncja (Panthera uncia) jest to gatunek ssaka z podrodziny panter (Pantherinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae), występujący na terenach Azji Środkowej. Jest to najpotężniejszy oraz najbardziej tajemniczy i nieuchwytny drapieżnik skalistych gór Ałtaju.

Występowanie

Irbis śnieżny występuje w Azji zamieszkując w zależności od podgatunku:

1. uncia uncia – centralna Azja na północny wschód do Mongolii i Rosji.
2. uncia uncioides – zachodnia Chińska Republika Ludowa i Himalaje.

Ten charyzmatyczny dziki kot należy jednocześnie do najbardziej tajemniczych i nieuchwytnych, a w związku z tym także najsłabiej poznanych gatunków zwierząt. Zaobserwowanie pantery w jej naturalnym środowisku jest bardzo trudne, dlatego często bywa przez lokalne społeczności nazywana Duchem Gór.

Wygląd

Długość ciała (bez ogona) 86–125 cm, długość ogona 80–105 cm; masa ciała 22–52 kg; dorosłe samice są mniejsze i lżejsze od dorosłych samców. Ma krępe, dość krótkie łapy i długi, gruby ogon. Na białokremowej lub szarawej na grzbiecie i białej na brzuchu sierści widnieją czarne lub ciemnobrunatne rozetki i plamy. Długie i gęste futro doskonale kamufluje zwierzę.

Znakiem rozpoznawczym irbisa jest jego gęste futro, zapewniające zwierzęciu ciepło i doskonały kamuflaż, dzięki któremu w swoim naturalnym środowisku pozostaje niemal niewidoczny. Cętkowany wzór jest, niczym odciski palców u człowieka, unikalny dla każdego osobnika. Niestety, piękne futro to równocześnie największe przekleństwo pantery śnieżnej, ponieważ stanowi cenne trofeum dla kłusowników. Pozostałe części ciała irbisa wykorzystywane są w tradycyjnej medycynie azjatyckiej do produkcji pseudomedykamentów. Pantery padają również ofiarą sideł zastawianych na inne zwierzęta, m.in. świstaki.

Aktywność

Aktywny w ciągu dnia oraz o zmierzchu. W poszukiwaniu zdobyczy przemierza terytorium łowieckie po stałych ścieżkach. Jest bardzo czujny i ostrożny. Żyje samotnie, jedynie w okresie godowym obserwowany bywa w parach.

Odżywianie

Poluje na górskie ssaki kopytne takie jak koziorożce, markury, dziki, nahury, tary i piżmowce syberyjskie, a także na świstaki, ptaki oraz niewielkie kręgowce; nierzadko zwierzęta domowe, np. drób i bydło.

Rozmnażanie

Po ciąży trwającej 90–100 dni rodzą się 2-3, rzadko 5 młodych. Z matką przebywają do 1 roku, a dojrzałość płciową osiągają w wieku dwóch lat (w niewoli – na wolności zapewne później). Młode rodzą się w jaskiniach lub szczelinach skalnych, które są wyściełane sierścią matki.

Zagrożenie i ochrona

Na wolności żyje tylko 4500–7000 irbisów, w ogrodach zoologicznych 200. Główne zagrożenia stanowi rozproszenie populacji (utrudnia to zmienność genetyczną), lokalny handel futrami tych zwierząt oraz wykorzystywanie ich kości w chińskiej medycynie. Gatunek znajduje się na liście IUCN. Chroni go też CITES.

W Biszkeku w sierpniu 2017 roku odbyło się międzynarodowe forum poświęcone ochronie irbisa, w którym wzięło udział 10 państw. Jego celem było ustalenie wspólnego planu działania zmierzającego do ochrony dwudziestu siedlisk naturalnych do 2020 roku. We wrześniu tego samego roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody postanowiła przenieść gatunek z grupy zagrożone wymarciem do grupy narażone na wymarcie.

Pantery śnieżne to drapieżniki szczytowe, co oznacza, że ​​odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu różnorodności biologicznej w ekosystemie. Poprzez dynamikę populacji i kaskady troficzne pantery śnieżne są ważnym wskaźnikiem stanu środowiska i pomagają regulować populacje gatunków znajdujących się niżej w łańcuchu pokarmowym. Pantery śnieżne można również uznać za gatunek wskaźnikowy lub flagowy, co jest ważne, ponieważ może pomóc zmotywować społeczeństwa do wspierania ochrony ekosystemów położonych na dużych wysokościach. Jeśli siedliska panter śnieżnych są chronione, chronione są również siedliska wielu innych gatunków.

Postępująca zmiana klimatu oraz stałe zwiększanie powierzchni pastwisk przyczyniają się do utraty naturalnych siedlisk pantery śnieżnej, a także zmniejszenia populacji gatunków, którymi się żywi. Głodujący irbis jest wówczas zmuszony do polowania na zwierzęta gospodarskie, przez co naraża się na konflikt z człowiekiem. Często taka sytuacja kończy się zabiciem dzikiego zwierzęcia przez pasterzy.

Działania WWF Polska

Fundacja WWF Polska od 2016 r. wspiera program ochrony panter śnieżnych prowadzony przez WWF Mongolia. W tym celu pomaga w działaniach ochronnych na rzecz irbisów lokalnym społecznościom w górach zachodniej Mongolii.

• Prowadzi monitoring panter śnieżnych poprzez zakup fotopułapek i umieszczanie ich w terenie. Dzięki temu może zgromadzić więcej informacji o irbisach, co pozwala na ich skuteczniejszą ochronę oraz zachowanie naturalnych siedlisk i ciągłości korytarzy ekologicznych. Działania ochronne realizuje przy udziale społeczności lokalnych.
• Wspiera patrole antykłusownicze, które usuwają sidła, ratując tym samym od śmierci nie tylko pantery śnieżne, lecz także wiele innych zwierząt.
• Podnosi świadomość lokalnych społeczności pasterskich dotyczącą panter śnieżnych i ich roli w ekosystemie poprzez wsparcie działań dzieci z mongolskich eko klubów.
• Ogranicza konflikt na linii człowiek-pantera śnieżna poprzez zakup odstraszaczy akustycznych i ogrodzeń chroniących stada zwierząt gospodarskich.

Działania Fundacji ZOO Wrocław

Fundacja wspieram Snow Leopard Trust w ochronie panter śnieżnych w ich naturalnym środowisku. Działalność tej organizacji polega nie tylko na badaniu tych wspaniałych zwierząt w 12 krajach występowania, ale również na ochronie i edukacji. Finansuje zakładanie fotopułapek pomagających monitorować obecności panter śnieżnych, ale też program edukacji ludzi zamieszkujących w ich sąsiedztwie. Oferując pracę przy wytwarzaniu rękodzieła artystycznego z filcu, wełny owczej i wielbłądziej, daje alternatywne dla kłusownictwa źródło dochodu!

---

Źródła:

1. Irbis śnieżny, \”Wikipedia\”, [2023.10.29].
2. Pantera śnieżna tajemniczy duch gór, strona WWF, [2023.10.29]
3. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata, Warszawa 2015.

---

Zuzanna Świątkowska, CC-BY 4.0 Attribution 4.0 International