Niedźwiedź polarny – największy żyjący współcześnie niedźwiedź [AM]

Niedźwiedź polarny to obecnie największy przedstawiciel swojego rodzaju. Zdaniem naukowców, od niedźwiedzia brunatnego oddzielił się około 200 tys. lat temu. Różnice występujące między osobnikami o maści białej i brunatnej nie ograniczają się wyłącznie do rozmiarów. Niedźwiedzie polarne posiadły cechy, których próżno szukać u ich kuzynów. 

 

Niedźwiedź polarny – charakterystyka

Niedźwiedź polarny dzierży zaszczytny tytuł największego drapieżnika lądowego. Przeciętna waga dorosłego osobnika zamyka się w przedziale od 350 do 680 kg. Takie zwierzę osiąga długość do 310 cm i wysokość w kłębie dochodzącą do 150 cm. Należy podkreślić, że w przypadku gatunku Ursus maritimus, różnice w morfologii samców i samic są wyraźnie zarysowane. W północnej części obszaru występowania można spotkać najmniejsze osobniki. Im dalej na południe, tym większe niedźwiedzie. Jeden z najcięższych odłowionych samców ważył aż 654 kg, ale wielu naukowców wyraża przekonanie, że na wolności żyją okazy, których masa może przekraczać 800 kg. W porównaniu z gatunkami brunatnymi, niedźwiedzie polarne mają węższą, za to dłuższą czaszkę i wyraźnie dłuższą szyję. Między palcami tych zwierząt występuje błona pławna. Te cechy sprawiają, że jest doskonałym pływakiem i nurkiem – w środowisku wodnym bardziej opływowe zwierzę stawia mniejszy opór. Dzięki temu, w odróżnieniu od innych niedźwiedzi, przedstawiciele gatunku polarnego potrafią skutecznie polować pod wodą. Kolejna istotna różnica to zęby, które u niedźwiedzia polarnego są ostrzejsze, ale mniejsze i o mniejszej powierzchni trącej. To z kolei wynika z nawyków żywieniowych tego gatunku – w kwestii żywienia, niedźwiedzie polarne nie są tak niewybredne jak ich kuzyni. 

Skóra niedźwiedzia polarnego

Wymieniając charakterystyczne cechy tego zwierzęcia, nie można nie wspomnieć o jego skórze i futrze. U osobników z ubytkami sierści (może to być zjawisko fizjologiczne, związane z wymianą futra z zimowego na letnie, lub będące następstwem walki z przedstawicielami tego samego gatunku albo polowań) wyraźnie widać, że ich skóra jest czarna. Futro jest natomiast przezroczyste, wypełnione powietrzem.  Skąd zatem bierze się biała barwa niedźwiedzi polarnych? Charakterystyczny kolor, tworzący idealny kamuflaż dla okazałego drapieżnika, jest zasługą załamywania promieni światła. Czarny kolor skóry i przezroczyste włosy służą natomiast termoregulacji – działają jak szklarnia, zmieniając światło słoneczne w ciepło. 

Ciało niedźwiedzia polarnego

Skoro mowa o sierści, warto podkreślić, że całe ciało niedźwiedzia polarnego, od nosa do ogona, jest pokryte futrem, przede wszystkim w okresie zimowym. To cecha niespotykana u gatunków brunatnych. Zesztywniałe włosy występują nawet na podeszwach łap tego ssaka, między jego palcami. To dodatkowa warstwa izolacyjna, ale nie tylko. Sierść na podeszwach zwiększa powierzchnię stopy zwierzęcia, co przekłada się na korzystniejszy rozkład masy. Dzięki temu niedźwiedź polarny może łatwiej poruszać się w śniegu. 

Występowanie

Niedźwiedzie polarne zamieszkują wąską niszę ekologiczną. Naturalnym środowiskiem tych zwierząt jest półkula północna. Można je spotkać w obszarze koła podbiegunowego, przede wszystkim u wybrzeży Arktyki. Zamieszkują obszar Kanady (Ontario, Jukon, Quebec, Nowa Funlandia, Labrador, Manitoba i Nunavut), Stanów Zjednoczonych (Alaska), Grenlandii, Danii, Norwegii (przede wszystkim archipelag Svarbard) i Rosji (Czukotka, Syberia, Jakucja, Krasnojarsk i północna część europejska). 

Podgatunki i populacje

• Wiele źródeł nie podaje żadnych podgatunków niedźwiedzi polarnych, podczas gdy inne rozpoznają dwa – Ursus maritimus maritimus i Ursus maritimus marinus. Liczba wskazywanych populacji jest również różna u różnych autorów. The IUCN/SSC Polar Bear Specialist Group (PBSG), wybitne międzynarodowe naukowe ciało zajmujące się badaniami niedźwiedzi polarnych rozpoznaje dwadzieścia populacji. Inni z kolei naukowcy rozpoznają sześć wyraźnych populacji.
• Wyspa Wrangla i zachodnia Alaska
• Północna Alaska
• Kanadyjski archipelag Arktyczny
• Grenlandia
• Svalbard-Ziemia Franciszka Józefa
• Północno-centralna Syberia

Pożywienie

Do niedźwiedzia polarnego przylgnęła łatka bezwzględnego mięsożercy. Trzeba jednak zaznaczyć, że podobnie jak inni przedstawiciele tej rodziny, jest zwierzęciem wszystkożernym. Latem może odżywiać się mchami, trawami i porostami. Nie pogardzi padliną, ptasimi jajami i resztkami znajdowanymi na śmietnikach. W ramach adaptacji do panujących warunków, niedźwiedź polarny potrafi spowolnić metabolizm i pochłaniać duże ilości pokarmu. Nie zmienia to jednak faktu, że mówimy tu o najbardziej mięsożernym gatunku z tej rodziny. 

Podstawą jadłospisu niedźwiedzi polarnych jest żywa zdobycz. Ewolucja uczyniła ich doskonałymi łowcami. Niedźwiedzie bez problemu wyczuwają ofiarę oddaloną o kilometr lub znajdującą się pod pokrywą śnieżną o metrowej grubości. Są obdarzone ostrymi zębami, stworzonymi do rozszarpywania mięsa, długimi pazurami i niezwykle silnymi łapami. Mogą polować zarówno na lądzie, jak i w wodzie i pod wodą. W swoim środowisku, niedźwiedź polarny nie ma naturalnych wrogów. Jest czołowym drapieżnikiem, któremu może zagrozić tylko człowiek. 

Jadłospis niedźwiedzia

Podstawą jadłospisu niedźwiedzi polarnych jest nerpa, czyli foka obrączkowana i w mniejszym stopniu foka wąsata. Drapieżnik może długimi godzinami czatować przy przerębli (otworze oddechowym), czekając aż jego ofiara wynurzy się. Zdarza się też, że niedźwiedzie łowią foki w ich kryjówkach. Czasami w diecie niedźwiedzia polarnego pojawiają się słonie morskie, morsy, narwale, belugi, ryby, lemingi i ptaki (morskie i lądowe). Okazjonalnie ich ofiarą padają osłabione renifery i piżmowoły. Polowanie na zdrowego osobnika jest sporym wyzwaniem dla niedźwiedzia. Ten drapieżnik nie jest bowiem urodzonym sprinterem. W trakcie biegu, dość szybko przegrzewa się, więc sprawny ssak kopytny może mu dość łatwo uciec. 

Rozmnażanie

Ten samotnik z wyboru z partnerką spotyka się tylko w okresie rozmnażania. W zimowy sen zapadają jedynie brzemienne samice. Kiedy w październiku samce szykują się do wędrówki wzdłuż paku lodowego, ciężarne samice poszukują wygodnych i zacisznych legowisk na wybrzeżu lub lądzie. Zaszywają się w wydrążonych jaskiniach śnieżnych i tam rodzą dwa małe, ślepe niedźwiadki. Jeszcze w latach 70. zdarzało się, że samice rodziły trzy niedźwiedzie, dziś jest to niespotykane. W jaskiniach jest ciepło i przytulnie, temperatura jest wyższa nawet o 22 stopni niż na zewnątrz. Samice wydają potomstwo raz na dwa lata. Ciąża trwa ok. 195-265 dni. Matka opiekuje się młodymi do momentu aż nauczą się samodzielnie polować, czyli przez cały rok.  

Ile żyje niedźwiedź polarny?

Małe niedźwiadki przychodzą na świat w grudniu i styczniu. Samica rodzi do trzech osobników. Tuż po narodzinach, małe osobniki są ślepe i ważą zaledwie od 600 do 700 gramów. Już po trzech miesiącach, młode osiągają masę ok. 13 kg. W wieku 3–5 lat osiągają dojrzałość płciową. Na wolności niedźwiedzie polarne żyją średnio od 15 do 18 lat. Znacznie bardziej długowieczne są osobniki żyjące w niewoli. Rekord należy do samicy imieniem Debby, która w ogrodzie zoologicznym w Winnipeg dożyła aż 42 lat.

Niedźwiedź polarny – ciekawostki

1. Może się wydawać, że futro niedźwiedzia polarnego jest białe. W rzeczywistości, natura obdarzyła to niezwykłe zwierzę niemal przezroczystą sierścią. Efekt bieli jest tylko złudzeniem optycznym, wynikającym z załamywania promieni świetlnych.
2. Niektóre niedźwiedzie polarne są dotknięte albinizmem. Takiego osobnika można rozpoznać po czerwonym nosie i oczach.
3. Niedźwiedź polarny wydaje się być silnym zwierzęciem. Tak jest w istocie. Ten kolos może jednym machnięciem łapy pozbawić człowieka głowy. Na szczęście, do ataków dochodzi rzadko.
4. Człowiek nie może żywić się wątrobą niedźwiedzia polarnego. Wynika to z faktu, że organ ten zawiera witaminę A w stężeniu, które jest dla nas zabójcze.
5. Niedźwiedzie polarne często zasłaniają nos łapą. Takie zachowanie stanowi element kamuflażu. Nos jest jedyną częścią ciała tego zwierzęcia, która wyraźnie wyróżnia się w białym otoczeniu.

---

Źródła:

1. Niedźwiedź polarny – opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę niedźwiedź polarny ciekawostki, \”National Geographic\” [2023.10.28]
2. Niedźwiedź polarny, \”Wikipedia\” [2023.10.28]
3. Niedźwiedź polarny (Ursus maritimus), \”Zwierzęta informacje\” [2023.10.28]

---

Oprac. Angelika Marcisz, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International