Łosoś Atlantycki — niesamowite fakty o królu ryb morskich [RZ]

Łosoś atlantycki, znany również jako „król ryb”, jest rybą anadromiczną, co oznacza, że żyje zarówno w wodach słodkich, jak i słonych. Spędzają większość życia w morzu, następnie migrują, w górę rzek na tarło. Potrafią przepłynąć nawet 100 km dziennie, pokonując liczne przeszkody, np. kaskady wodne.

Występowanie gatunku

Łosoś atlantycki (Salmo salar), znany również jako łosoś szlachetny, występuje między innymi w:

• północnej części Atlantyku
• rzekach Ameryki Północnej
• Europie od Portugalii po Morze Białe, Północne i Bałtyk
• Morzu Czarnym

W jeziorach Ładoga i Onega tworzy formy wyłącznie słodkowodne.

Łosoś ten, podobnie jak zając polarny, jest doskonałym przykładem gatunku przystosowanego do ekstremalnych warunków arktycznego środowiska. Oba wspomniane zwierzęta wykazują niesamowite strategie przetrwania w surowych temperaturach.

Łosoś atlantycki w Polsce

Łosoś atlantycki był niegdyś liczny w rzekach dorzecza Odry i Wisły. Jednak populacja tego gatunku w polskich rzekach całkowicie wyginęła w połowie lat 80. XX w. Było to związane z zanieczyszczeniem tarlisk spowodowanym odmulaniem zbiornika Kamienna na rzece Drawie w dorzeczu Odry (1981–1983, zamulenie tarlisk utrzymywało się do jesieni 1985). Przegradzanie i pogarszająca się jakość wód Drawy stanowiło poważne zagrożenie dla tej ostatniej ostoi polskiego łososia. Ostatnie tarlaki obserwowano w Drawie w 1985, ostatnie łososie w stadium parr złowiono w 1987.

Na wiślańską populację łososia katastrofalny wpływ miało wybudowanie zapory we Włocławku. W 1995 rozpoczęto program restytucji łososia w polskich rzekach, materiał zarybieniowy pozyskano z łotewskiej rzeki Dźwiny. W 1997 stwierdzono w Drawie obecność gniazd tarłowych.

Co więc można zrobić?

Mimo udanej restytucji, obecny w polskich rzekach łosoś nadal jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, znaczącą poprawę sytuacji może zapewnić jedynie dalsza wyraźna poprawa jakości wód, udrożnienie rzek, udostępnienie tarlisk, racjonalna polityka rybacka oraz walka z kłusownictwem.

Jak wygląda łosoś atlantycki?

Łosoś atlantycki jest największym gatunkiem w swoim rodzaju Salmo. Po dwóch latach spędzonych na morzu ryby te osiągają średnio od 71 do 76 cm długości i od 3,6 do 5,4 kg wagi. Jednak osobniki spędzające co najmniej cztery zimy na żerowaniu w morzu mogą być znacznie większe. Łosoś atlantycki złapany w sieć w 1960 roku w Szkocji, w ujściu rzeki Hope, ważył 49,44 kg, co jest najcięższym wynikiem odnotowanym we wszystkich dostępnych literaturach. Inny odłowiony w 1925 r. w Norwegii mierzył 160,65 cm długości i był najdłuższym odnotowanym łososiem atlantyckim.

Ubarwienie

Ubarwienie młodego łososia atlantyckiego wbrew pozorom nie przypomina dorosłego osobnika. Gdy żyją w słodkiej wodzie, mają niebieskie i czerwone plamki. W wieku dojrzałym nabierają srebrno-niebieskiego połysku. Najłatwiejszym sposobem rozpoznania dorosłego osobnika są czarne plamki znajdujące się głównie nad linią boczną, chociaż płetwa ogonowa jest zwykle pozbawiona plamek. Podczas rozmnażania samce przybierają lekko zielone lub czerwone zabarwienie. Łosoś ma wrzecionowate ciało i dobrze rozwinięte zęby. Wszystkie płetwy, z wyjątkiem płetwy tłuszczowej, są obramowane na czarno.

Łosoś atlantycki – rozród

W naturze łosoś to typowa ryba anadromiczna tzn. wędrująca na czas rozrodu z mórz do rzek. W czasie tej wędrówki łososie kierują się zapachem wody w miejscu, w którym przyszły na świat. W trakcie przekraczania granicy wód słodkich i słonych dokonują się w ich organizmach zmiany biochemiczne i fizjologiczne. W trakcie wędrówki nie pobierają pokarmu.

Okres godowy

Tarło odbywa się jesienią, w zimnej, dobrze natlenionej wodzie o silnym prądzie. Ikra w liczbie do 30 000 ziaren (o średnicy 4–7 mm) jest składana do jamek wygrzebanych przez samicę w piaszczystym lub kamienistym dnie. Larwy wykluwają się wiosną. Mają one długość około 2 cm. Okres resorpcji woreczka żółtkowego trwa około 40 dni. Po tarle wiele osobników ginie. Osobniki młode spędzają w rzekach 2–3 lata, następnie wędrują do morza, przybierają wtedy barwę szarozieloną na grzbiecie i srebrzystobiałą na bokach i brzuchu (tzw. stadium smolt). W morzu spędzają kolejne 2–3 lata, po czym wracają do tej samej rzeki na tarło.Shorten with AI

Zagrożenia dla liczebności gatunku

Łosoś atlantycki jest podatny na wiele stresorów i zagrożeń, zapory i przepusty, które blokują lub utrudniają ruchy migracyjne między słodkowodnymi siedliskami tarła i wychowu młodych a środowiskiem morskim, degradację siedlisk, obce rybołówstwo i słabą przeżywalność w morzu. Uważa się je za gatunek wskaźnikowy. Oznacza to, że zdrowie gatunku jest bezpośrednio zależne od kondycji ekosystemu, w którym żyje. Kiedy ekosystem rzeki jest czysty i dobrze połączony, populacja łososia jest zazwyczaj zdrowa i silna. Gdy ekosystem rzeki jest zaburzony, populacja łososia jest zauważalnie mniejsza.

Łosoś atlantycki – życie obfitujące w ciągłe zmiany

Młode łososie spędzają od jednego do czterech lat w swojej rodzimej rzece. Kiedy są wystarczająco duże (około 15 centymetrów), smoltyfikują, zmieniając kamuflaż z przystosowanego do strumienia z dużymi, szarymi plamami na przystosowany do morza z błyszczącymi bokami. Przechodzą również pewne zmiany endokrynologiczne, aby dostosować się do różnic osmotycznych między siedliskiem słodkowodnym a morskim. Po zakończeniu smoltyfikacji młode ryby zaczynają płynąć z prądem, a nie pod prąd. Dzięki tej zmianie behawioralnej ryby są teraz nazywane smoltami. Kiedy smolt dociera do morza, podąża za prądami powierzchniowymi i żywi się planktonem lub narybkiem innych gatunków ryb, takich jak śledź. Podczas pobytu w morzu mogą wyczuwać zmiany w polu magnetycznym Ziemi poprzez żelazo zawierające się w ich linii bocznej.

Po roku prawidłowego wzrostu przenoszą się do morskich prądów powierzchniowych, które transportują je z powrotem do ich rodzimej rzeki. Istnieje błędne przekonanie, że łososie przepływają tysiące kilometrów na morzu; zamiast tego surfują przez prądy powierzchniowe morza. Możliwe, że odnajdują swoją rodzimą rzekę po zapachu, chociaż nie jest to potwierdzone. Tylko 5% łososi atlantyckich płynie w górę niewłaściwej rzeki. Zasięg pojedynczego łososia atlantyckiego może zatem obejmować rzekę, w której się urodził i prądy powierzchniowe morza, które są połączone z tą rzeką okrężną ścieżką.

---

Źródła:

1. Łosoś szlachetny, \”Wikipedia\” [2023.10.08].
2. Atlantic Salmon, \”NOAA Fisheries\” [2023.10.08].
3. Łosoś atlantycki (Salmo salar), \”Poradnik Rybny WWF\” [2023.10.08].
4. Łosoś atlantycki, \”Atlas Ryb online\” [2023.10.08].

---

Oprac. Roksana Zając, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International