Kurek czerwony (Chelidonichthys lucerna) – gatunek ryby skorpenokształtnej [JS]

Kurek czerwony (Chelidonichthys lucerna) – gatunek ryby skorpenokształtnej z rodziny kurkowatych Występuje w północnym Atlantyku, od Norwegii po Gwineę i Sierra Leone, także w morzach Północnym i Bałtyckim, kanale La Manche, morzach Śródziemnym i Czarnym. Na części zasięgu pospolity. Kurek czerwony jest rybą morską.

Kurek czerwony – cechy gatunku

Kurek czerwony jest rybą morską. Prowadzi przydenny tryb życia, przy dnie mulistym, piaszczystym, żwirowym lub kamienistym, obserwowany na głębokości do 318 m. Okres godowy w różnym czasie w zależności od lokalizacji. Ikra i larwy są pelagiczne. Młode osobniki przebywają głównie w litoralu, nierzadko w ujściach rzek, starsze obecne także w pelagialu. Żerując, C. lucerna przejawia zachowania oportunistyczne. Jego dieta jest zróżnicowana. Żywi się głównie małymi rybami, skorupiakami i mięczakami. Obserwuje się sezonową zmienność diety – zimą przeważają ryby, latem skorupiaki. Osiąga do 75 cm długości całkowitej, zazwyczaj 25–50 cm. Cechą charakterystyczną są trzy pierwsze promienie płetw piersiowych, które są przekształcone w wolne i ruchliwe, palczaste wyrostki pełniące funkcje motoryczną, tzn. ułatwiają rybie poruszanie się po dnie i czuciową, przede wszystkim smakową. Ubarwienie zmienne. Grzbiet od żółtego przez intensywny czerwony do ciemnobrązowego z poprzecznym ciemnym prążkowaniem. Boki od czerwonawych przez pomarańczowe do żółtawych. Brzuch różowy do białawego. Płetwy piersiowe ciemnoniebieskie lub zielonkawe, jasno obrzeżone. Płetwy brzuszne, odbytowa i ogonowa czerwonawe. Poławiany jako ryba konsumpcyjna – gospodarczo i w wędkarstwie, spotykany w akwariach publicznych. Mięso jest uważane za smaczne. Od 2015 IUCN uznaje kurka czerwonego za gatunek najmniejszej troski. Trend populacji jest nieznany.

Budowa zewnętrzna

Kurek czerwony należy do rzędu skorpenkoształtne (Scorpaeniformes). Posiada dużą, trójkątną głowę pokrytą płytkami kostnymi. Głowa ma wklęsły profil. Otwór gębowy jest szeroki. Ciało jest wydłużone, stożkowate. Ubarwienie ciała w czerwonych tonacjach. Głowa jest ciemnoczerwona. Strona grzbietowa w odcieniach żółtych, czerwonych lub brązowych, pokryta ciemnymi pasami. Spód ciała jest jaśniejszy, różowawy lub białawy. Boki ciała od czerwonych po żółte. Płetwy piersiowe są duże, niebieskie, z ciemniejszymi krawędziami, ich trzy dolne promienie są wolne. Posiada dwie płetwy grzbietowe. Pierwsza płetwa grzbietowa jest wyższa oraz krótsza od drugiej. Płetwa odbytowa podobnie jak grzbietowa długa, sięgająca do trzonu płetwy ogonowej. Płetwa ogonowa delikatnie wcięta. Płetwy: brzuszne, odbytowa i ogonowa są czerwonawe. Gatunkiem podobnym jest kurek jeżyk (Trigla lyra).

Biologia

Kurek czerwony zamieszkuje wody słone do głębokości około 300 m. Preferuje dno muliste, piaszczyste lub kamieniste. Młode przebywają bliżej brzegu, tolerują wody słonawe. Prowadzi przydenny tryb życia, przebywa także w toni wodnej. Żyje pojedynczo lub w małych grupach. Do rozrodu przystępuje w zależności od występowania, przez cały rok, lub od maja do sierpnia. Ikra i larwy są pelagiczne, unoszą się w toni wodnej. Dojrzałość płciową osiąga przy długości ciała 15 cm. Żyje do 15 lat. Na liście IUCN ma status zagrożenia najmniejszej troski (kategoria LC). Kurek czerwony żywi się skorupiakami, mięczakami oraz rybami. Jest rybą jadalną. Hodowany jest w akwariach publicznych.

Rozród

Trze się w zależności od położenia geograficznego – w Morzu Śródziemnym w okresie zimowym, w kanale La Manche na początku lata, w Zatoce Kabiskiej od października do maja. Niezależnie od lokalizacji w całym okresie tarłowym obserwuje się wyraźny okres szczytowy. Występuje w Zatoce Kabiskiej w styczniu i lutym. Dojrzałość płciową również osiąga zmiennie w zależności od lokalizacji. Kurek czerwony z Zatoki Kabiskiej dojrzewał płciowo przy średniej długości całkowitej 20,4 cm, przy czym u samic było to 21,6 cm, a u samców 19,2 cm. U wybrzeży północno-zachodniej Walii dojrzałość płciową osiągały wraz ze średnią długością całkowitą równą 28,0 cm i wiekiem 2,8 lat dla obu płci, przy czym u samców było to 29,1 cm i 2,8 lata, a u samic 27,7 cm i 2,7 lata. Okrągła, gładka, nielepka ikra, a następnie larwy są pelagiczne.Rozród przypada na okres od kwietnia do sierpnia w Morzu Północnym, w Afryce jest to okres zimy i wczesnej wiosny. Larwy prowadzą pelagiczny tryb życia.

Maksymalny odnotowany wiek kurka czerwonego – 15 lat.

Morfologia

Osiąga do 75 cm długości całkowitej, zazwyczaj 25–50 cm. Wymiary przykładowego osobnika w odniesieniu do długości całkowitej: długość standardowa – 83,5%, długość ogonowa – 96,0%, długość przedanalna – 58,6%, długość przedgrzbietowa – 27,0%, długość przedbrzuszna – 17,9%, długość przedpiersiowa – 20,7%, głębokość ciała – 15,8%, długość głowy – 22,4%, średnica oka – 19,4% długości głowy. Trzy pierwsze promienie płetw piersiowych stanowią palczaste wyrostki, które ułatwiają poruszanie się po dnie. Dorasta zwykle do 30-50 cm długości ciała, nie więcej niż 70 cm

Taksonomia

• Po raz pierwszy gatunek naukowo opisał Karol Linneusz w 1758, w dziesiątej edycji swojej pracy pt. Systema Naturae, na podstawie syntypu – skóry o długości standardowej 221 mm, przechowywanego obecnie (2018) w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie i skatalogowanego pod numerem BMNH 1857.6.13.96. Jako miejsce typowe Linneusz wskazał Ocean Północny. Nie był to jednak pierwszy opis tego gatunku, a syntyp był częścią serii zbiorów. Wcześniej pisał o nim szwedzki przyrodnik Peter Artedi w swojej pracy pt. Ichthyologia sive opera omnia de piscibus, wydanej w 1738.
• Ostatecznie okaz trafił w posiadanie Laurensa Theodoora Gronoviusa, holenderskiego przyrodnika, który jego charakterystykę umieścił w jednym z zeszytów serii Museum ichthyologicum sistens piscium indigenarum and quorundam exoticorum, publikowanej w latach 1754–1756. To jednak Linneusz jako pierwszy opisał gatunek zgodnie z zasadą naukowego oznaczania nazwy gatunku. W połowie XIX wieku kolekcja Gronoviusa była oferowana na aukcjach Henry’ego Phillipsa przy Bond Street w Londynie. Zbiór nabył J.E. Gray, ówczesny kustosz Departamentu Zoologii Muzeum Brytyjskiego. Kurek czerwony jest klasyfikowany w rodzaju Chelidonichthys, w rodzinie kurkowatych, w rzędzie ryb skorpenokształtnych.

Występowanie

Występuje w północnym Atlantyku, od Norwegii po Gwineę i Sierra Leone (według niektórych źródeł po wybrzeże Ghany), także w morzach Północnym i Bałtyckim, kanale La Manche, morzach Śródziemnym i Czarnym. Na części zasięgu pospolity.

Kolorystyka

Kurek czerwony ma zmienne ubarwienie. Grzbiet od żółtego przez intensywny czerwony do ciemnobrązowego z poprzecznym ciemnym prążkowaniem. Jego bok przechodzi od czerwonawych przez pomarańczowe do żółtawych. Brzuch różowy do białawego. Płetwy piersiowe ciemnoniebieskie lub zielonkawe, jasno obrzeżone, z czarnoniebieską plamą i niebieskimi punktami po stronie wewnętrznej i jasnoniebieskimi punktami po stronie zewnętrznej. Płetwy brzuszne, odbytowa i ogonowa czerwonawe.

 

---

Źródła:

1. Kurek czerwony, \’\’Wikipedia\’\’ [08.11.2023].

2. Kurek czerwony, atlas zwierząt \’\’Ekoligia.pl\’\’ [08.11.2023].

3. Kurek czerwony, \’\’medianauka.pl\’\’ [08.11.2023]

---

Oprac. Jan Sarzyński, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International