Kaczka domowa (anas domestica) – fakty, hodowla i pochodzenie [ER]

Kaczka domowa pochodzi głównie od kaczki krzyżówki (Anas platyrhynchos) oraz od piżmówki amerykańskiej (Cairina moschata). Reprezentowana jest przez wiele ras. Można wyróżnić cztery typy użytkowe: mięsny, nieśny, ogólnoużytkowy oraz ozdobny. Występuje w wielu odmianach barwnych. Najczęściej spotykane są kaczki biało ubarwione, łaciate, szare, brązowe oraz czarne.

Występowanie

Kaczka domowa hodowana jest niemal na całym świecie. Najwcześniej udomowiona została w południowo-wschodniej Azji i południowej Europie. Najwięcej kaczek domowych żyje w:

1. Chinach (około 3/4 wszystkich kaczek na świecie)
2. krajach południowo-wschodniej Azji
3. Francji

Typy użytkowe

Wśród kaczek domowych wyróżnia się 3 typy użytkowe: nieśny, ogólnoużytkowy i mięsny.

• typ nieśny – ten typ reprezentują:
  • biegus indyjski. Nieśność w sezonie: 150–230 jaj o masie 65–80 g; przeciętna masa ciała kaczorów: 2 kg, kaczek: 1,7 kg.
  • Khaki Campbell. Nieśność w sezonie: 180–200 jaj; przeciętna masa ciała kaczorów: 3 kg, kaczek: 2,5 kg.
  • White Campbell, pochodząca od Khaki Campbell i wyhodowana w 1920. Khaki Campbell ze względu na dobre umięśnienie bywają zaliczane do typu ogólnoużytkowego.

• typ ogólnoużytkowy – do tej grupy zalicza się między innymi:
  • kaczka szwedzka błękitna. Masa ciała kaczorów wynosi przeciętnie 3 kg, u kaczek nieco mniej.
  • Orpington. Masa ciała wynosi średnio 3,5 kg u kaczorów i 3 kg u kaczek.
  • Kaczka domowa rasy pekińskiej.

• typ mięsny – do tej grupy zaliczają się kaczki:
  • Aylesbury. Masa ciała kaczora: przeciętnie 3,5–4 kg, kaczek: 3–3,5 kg.
  • Rouen. Masa ciała ptaków obojga płci wynosi około 4–5 kg
  • kaczki piżmowe, występujące w trzech typach. Mają silnie zaznaczony dymorfizm płciowy, masa ciała kaczorów to 4–6 kg, a kaczek – 2–2,5 kg. Występują dwa sezony nieśności, podczas których kaczki składają łącznie 140–180 jaj wylęgowych o masie 75–80 g. W chowie intensywnym odchów piżmówek trwa 8–9 tygodni dla kaczek i 11–12 tygodni dla kaczorów.
  • mulardy – niepłodne mieszańce kaczki piżmowej i kaczek Pekin, z których pochodzą stłuszczone wątróbki znane jako foie gras, w znacznie mniejszym stopniu pozyskiwane również z udomowionych gęsi (w 2006 było to niecałe 3%). Według danych z 2008 roku foie gras od piżmówek pochodzi w 95% od mulardów, a w 5% od czystych gatunkowo osobników męskich.

Kaczki wywodzące się od krzyżówek cechuje dość niska wydajność rzeźna, niższa występuje tylko u gęsi domowych. Przeciętnie tuszka patroszona stanowi 67% masy ciała przed ubojem, a 5,3% to podroby jadalne. Wydajność rzeźna piżmówek wynosi 72–76%, a mulardów – około 70%.

Gatunki pierwotne i udomowienie:

Krzyżówka

dokładny moment udomowienia w Azji Południowo-Wschodniej, a szczególnie południowych Chinach nie był dobrze znany. Istnieją dowody na chów kaczek w tym regionie przez co najmniej ostatnie 2000 lat. Pierwsze źródła pisemne wskazujące na chów kaczek domowych pochodzą ze środkowych Chin z okresu nieco po 500 r. p.n.e. Według badań genetycznych, których wyniki opublikowano w 2018 udomowienie nastąpiło tam około 2200 lat temu (2228 ± 441 lat temu). Blisko 100 lat później typ mięsny wyodrębnił się z początkowego typu nieśnego lub ogólnoużytkowego. Starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie trzymali kaczki, jednak nie udomowili ich.

Kaczka chińska

wyodrębniona z kaczki pstrodziobej – istnieją dwie hipotezy dotyczące udziału kaczek krzyżówek i chińskich w powstawaniu kaczek domowych. Według pierwszej z nich kaczki domowe wywodzą się w większości od krzyżówek, a udomawianie ich zaczęło się kilka tysięcy lat temu w Azji Południowo-Wschodniej. Według drugiej kaczki domowe powstały w wyniku krzyżowania kaczek krzyżówek i kaczek chińskich (przedstawiciele tych dwóch gatunków krzyżują się również naturalnie – na rosyjskim Dalekim Wschodzie) lub zostały one udomowione osobno w innych miejscach. Badania genetyczne z przełomu XX i XXI wieku oraz z pierwszej dekady XXI wieku potwierdziły udział kaczek chińskich w powstawaniu kaczek domowych chińskich ras, wskazując jednocześnie na większy udział kaczek krzyżówek.

Piżmówka

w formie udomowionej znana również jako kaczka niema, Barbarie, brazylijska, hiszpańska, turecka i francuska – dokładny czas i miejsce udomowienia piżmówek są niejasne. Materiał osteologiczny pozyskany ze stanowisk archeologicznych oraz opisy z okresu początków kolonializmu w Amerykach – mówiące o dużych kaczkach trzymanych w klatkach (często określanych jako ánsar – hiszp. „gęś”) – wskazują na udomowienie jeszcze w czasach przedkolumbijskich. Do Europy piżmówki sprowadzili Hiszpanie, później rozpowszechniły się na całym świecie. Indianie Moche z północnego Peru oraz bliskie im ludy mogły udomowić piżmówki już w pierwszym tysiącleciu naszej ery. Wizerunki tych ptaków znajdują się na naczyniach ceramicznych używanych przez Moche podczas ucztowania lub pochówków.

Do tej pory naukowcy mają ponad 100 gatunków kaczek, w tym udomowione i dzikie ptaki.

https://youtu.be/zqv6z6kB4R4?si=Ff9WNRGT9_jSZJLE

Żywienie kaczek domowych

Kaczęta i kaczki hodowlane można żywić zarówno mieszankami pełnoporcjowymi jak i stosując żywienie kombinowane, łączące mieszanki pełnoporcjowe i pasze objętościowe. W przypadku brojlerów najprostsze jest podawanie do woli mieszanek pełnoporcjowych (o składzie zależnym od wieku ptaka – inny od 4. tygodnia życia do końca tuczu), można również komponować mieszanki z udziałem pasz objętościowych i koncentratów białkowych. W żywieniu kaczek ogółem dopuszczalne są między innymi następujące składniki:

• ziarna zbóż – do 40% z wyjątkiem owsa (do 10%) i żyta (do 5% i tylko u ptaków dorosłych)
• nasiona roślin strączkowych – do 15%
• nasiona lnu i rzepaku – do 5%
• śruty poekstrakcyjne: do 15% lnianą, sojową i słonecznikową; do 5%: arachidową i rzepakową
• produkty uboczne przemysłu, jak młóto, kiełki słodowe, drożdże – do 8%

Jako pasze objętościowe najczęściej stosuje się ziemniaki parowane, marchew, zielonki i susz roślinny. Według danych z 2005 roku kaczki Pekin w 7. tygodniu życia spożywają dziennie przeciętnie 230–250 g paszy. Dla porównania, według danych z 1996 roku wówczas było to przeciętnie 280 g paszy dziennie. Kaczki piżmówki wymagają odmiennego żywienia, między innymi ze względu na inną fizjologię, anatomię, wolniejszy rozwój nerek w początkowej fazie odchowu, krótszy przewód pokarmowy i mocno zaznaczony dymorfizm płciowy (odchów samców i samic przebiega inaczej).

---

Źródła:
1. Cherry P., Morris T.; “Domestic Duck Production: Science and Practice”
2. Kaczka domowa,\”Ekologia\” [2023.10.21]
3. Kaczka domowa, \”Wikipedia\” [2023.10.18]
4. Ciekawostki o kaczkach, \”agroKORM\” [2023.10.21]

---

Ewelina Rakoczy, CC BY 4.0 DEED, Kraków 2023