Hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius) – gatunek dużego, przeważnie roślinożernego ssaka, należącego do rodziny hipopotamowatych (Hippopotamidae), w obrębie której wyróżnia się dwa współcześnie żyjące gatunki (drugim jest dużo mniejszy hipopotam karłowaty). Hipopotam nilowy jest jedynym żyjącym przedstawicielem rodzaju Hipopotamus.

Hipopotam nilowy – cechy gatunku

Hipopotam nilowy – Jeden z dwóch gatunków należących do rodziny, jedyny gatunek prowadzący typowo ziemnowodny tryb życia. Ssaki te  posiadają charakterystyczny beczkowaty tułów, krótkie nogi i dużą głowę. Inne cechy wyróżniające zwierze  to długie kły oraz palce połączone błoną pławną. Hipopotam nilowy należy do największych istot kontynentu afrykańskiego. Pod względem wielkości dorównuje nosorożcom białym, większe od niego są jedynie słonie.

Klasyfikacja hipopotama nilowego

Hipopotamowate sklasyfikowane są wraz z innymi rodzinami w rzędzie parzystokopytnych  (Artiodactyla), do którego zaliczane są m.in.: wielbłądy, bydło, jeleniowate i świnie. Mimo to hipopotamy nie są ściśle spokrewnione z tymi zwierzętami.

Hipopotam nilowy pokrewieństwo

Jak wskazuje nazwa, starożytni Grecy sądzili, że hipopotam jest spokrewniony z koniem (hippos znaczy koń). Do 1985roku przyrodnicy grupowali hipopotamy razem zeświniowatymi sugerując się budową wzorów zębów trzonowych. Dane uzyskane najpierw z badania białek krwi a następnie z filogenezy  molekularnej  DNA oraz skamieniałości, pokazują, że ich najbliższymi żyjącymi krewnymi są walenie, wieloryby, morwiny, delfiny, itp.

Hipopotam nilowy a wieloryb

Hipopotamy nilowe mają więcej wspólnego z wielorybami, niż z innymi parzystokopytnymi, jak świnie, ponieważ wspólny przodek hipopotamów i waleni bardzo wcześnie oddzielił się od przeżuwaczy oraz innych parzystokopytnych. Linie rozwojowe hipopotamów i wielorybów rozdzieliły się niedługo po oddzieleniu się ich wspólnego przodka od innych parzystokopytnych.

Wygląd hipototama nilowego

Masa ciała hipopotama nilowego waha się pomiędzy 1300 kg a 3200 kg, hipopotam nilowy osiąga od 209 do 505 cm długości, włączając w to 35 cm ogon. Samiec hipopotama nilowego waży nawet 3200 kg, samica dużo mniej (1400 kg). Wysokość w kłębie hipopotama nilowego wynosi od 150 do 165 cm. Ubarwienie skóry hipopotama nilowego to fioletowo- szary do jasno szary, brązowo-szary wokół oczu i uszu. Ciało hipopotama nilowego pokrywają rzadkie ciemne włosy, z wyjątkiem  gęstego włosia na głowie i ogonie.

Hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius) to bardzo masywne zwierzę o walcowatym ciele osadzonym na krótkich nogach. Najbardziej charakterystyczna dla hipopotama jest ogromna paszcza, którą zwierzę to może bardzo szeroko rozwierać. Paszcza działa jak kosiarka, wyrywając rogowymi wargami trawę z korzeniami. Hipopotam ma grubą skórę, w kolorze brunatnym.

Skóra jest gruba i brunatna, osiąga na grzbiecie grubość około 40 mm, ale zewnętrzne warstwy naskórka są niezwykle cienkie, przez co hipopotamy nilowe są podatne na zranienia podczas walk. Skóra hipopotama nilowego jest pofałdowana na karku i u nasady kończyn.

Cechy szczególne

Hipopotam nilowy jest stworzeniem bardzo terytorialnym,  jednymi z głównych ich wrogów są krokodyle, z którymi, wychowując młode, często żyją w tych samych zbiornikach wodnych. By zaznaczyć teren wypracowały dość osobliwy sposób – podczas oddawania kału hipopotamy intensywnie kręcą ogonem, by rozrzucić swoje ekskrementy możliwie jak najdalej. Ma to odstraszyć potencjalne drapieżniki. Zdarza się, choć rzadko, że hipopotamy zabijają się nawzajem.

Hipopotam nilowy jest agresywy ?

Już pierwsze informacje na temat spotkań człowieka i hipopotama przedstawiały zwierzę jako straszliwą bestie. Pierwszymi źródłami są jaskiniowe ryty wizerunków tych zwierząt z gór środkowej Sahary. Na jednym z takich malowideł można zobaczyć moment polowania na hipopotama nilowego. Także w Egipcie zwierzęta te były uznawane za groźne dla człowieka. Z czasem jednak opinia Egipcjan uległa zmianie, gdy dostrzegli jak opiekuńcze są samice wobec młodych. Od tamtej pory bogini Toeris, opiekunka ciąży i połogu, była przedstawiana jako kobieta z głową hipopotama.

Znane są co prawda przypadki ataków hipopotamów na ludzi, ale według „Smithsonian Magazine” brakuje wiarygodnych statystyk w tym temacie. Często informacje o atakach roznoszą się po lokalnych afrykańskich wioskach jak głuchy telefon i nierzadko trudno jest dowieść, czy to właśnie te zwierzęta były sprawcami.

Rozmnażanie

Samice hipopotamów osiągają dojrzałość płciową w wieku 5 do 6 lat, a ciąża trwa 8 miesięcy. Badania układu hormonalnego wykazuje że samice mogą osiągnąć dojrzałość płciową już w wieku 3 albo 4 lat. Samce osiągają dojrzałość w wieku około 7.5 lat.

Badania zachowań reprodukcyjnych hipopotamów w Ugandzie wskazują, że najwyższa ilość zapłodnień ma miejsce pod koniec sezonu deszczowego w lecie, a najwięcej urodzeń przypada na początek sezonu deszczowego pod koniec zimy. Związane jest to z cyklem rui samic; jak u większości ssaków, plemniki samców aktywne są przez cały rok. Badania populacji Zambii i RPA także dowodzą na tendencję do wydawania potomstwa na początku sezonu deszczowego. Po zajściu w ciążę samica nie będzie zdolna do następnej owulacji przez następne 17 miesięcy.

Występowanie

Hipopotamy nilowe występują współcześnie w rzekach i jeziorach Ugandy, Sudanu, Somalii, Kenii, północnej części Demokratycznej Republiki Konga i Etiopii, na zachód na terytorium Ghany do Gambii, a także w Afryce Południowej: w Botswanie, Republice Południowej Afryki, Zimbabwe, Zambii.

Hipopotam nilowy sposób żywienia

Roslinożerność

Hipopotamy nilowe zjadają głównie trawę i roślinność wodną. W ciągu dnia najczęściej pozostają w wodzie; aktywne dopiero o zmierzchu i nocą, skubią wtedytrawę na łąkach w pobliżu wody, zjadają także rośliny wodne. W poszukiwaniu pożywienia potrafią zapuszczać się do 8 km w głąb lądu.

Hipopotam nilowy a mięsożerność

Hipopotam nilowy (Hippopotamus amphibius) są fakultatywnymi mięsożercami, zjadającymi mięso i wnętrzności padliny. Mięsożerność nie jest odbiegającym od normy zachowaniem, ograniczonym do konkretnych jednostek w pewnych rejonach, ale wzorcem zachowania, który występuje w populacjach zamieszkujących współczesny zasięg gatunku we wschodniej i południowej Afryce. Mięsożerność często wiąże się ze wspólnym żerowaniem wielu osobników, a nawet całych grup społecznych.

---

Źródła:

1. Hipopotam nilowy, \”Wikipedia\” [2023.11.07].
2. N.G.: Artykuł o hipopotamie nilowym, \”National Geographic\” [2023.11.07].
3. Zoo.wroclaw.pl/blog \”Hipopotam nilowy\”, \”Zoo.Wrocław\”  [2023.11.07]

---

Oprac. Krzysztof Dąbek, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International