Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) – gatunek ssaka morskiego [SM]

Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) – gatunek ssaka morskiego z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae). Największe znane zwierzę w historii Ziemi. Po raz pierwszy został opisany przez szkockiego lekarza Roberta Sibbalda w 1697 roku. Płetwal błękitny ma dwa otwory nosowe, małą płetwę grzbietową w tylnej części ciała i dużą płetwę ogonową z wyraźnym wcięciem pośrodku. Dawniej w oceanach żyło wiele osobników tego gatunku. Masowe polowania na wieloryby w XX stuleciu sprawiły, że populacja płetwali błękitnych zmniejszyła się wielokrotnie. Jedynym naturalnym wrogiem płetwala jest orka oceaniczna.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Podstawowe informacje

Ssak z rzedu waleni (Cetacea), z podrzędu fiszbinowców (Mysticeti). Większość osobników płetwala błękitnego osiąga długość od 24 do 27 metrów i masę ciała około 120 do 130 ton. Rekordowy dorosły osobnik mierzył 33,4 m długości i osiągnął masę około 190 ton. Pod tym względem jest to więc najwieksze zwierzę jakie kiedykolwiek żyło na ziemi, gdyż największe dinozaury z rzędu zauropodów osiągały masę ciała zaledwie około 70 ton. Szkielet wystawiony w naszym muzeum należy do młodego osobnika i mierzy 14,6 m długości.

Płetwal błękitny żeruje w wodach arktycznych obfitujacych w ogromne ilości planktonu. Żywi się głównie krylem, którego dziennie połyka do 4 ton. Pokarm odcedza z wody przy pomocy fiszbinów. Płetwal błękitny posiada ok. 320 fiszbinów, mierzących 100 cm długości i 55 cm szerokości.

 

Morfologia

Długość ciała 3170–3260 cm; masa ciała 113 000–150 000 kg. Występuje dymorfizm płciowy – dorosłe samice płetwali błękitnych są większe od samców i reprezentują największe zwierzęta, w przeszłości i obecne, jakie kiedykolwiek żyły na Ziemi, z możliwym wyjątkiem eoceńskiego prawalenia Perucetus colossus. Całkowitą długość i masę ciała szacuje się na 3260 cm i 113000 kg dla płetwala błękitnego (B. m. musculus) oraz 2300 cm i 69000 kg dla płetwala krótkoogonowego (B. m. brevicauda). Chociaż starsza literatura naukowa podaje całkowitą długość ciała do 3300 cm dla antarktycznych płetwali błękitnych, pomiary te są wątpliwe, ponieważ zostały wykonane niestandardowymi metodami na stacjach wielorybniczych. To samo można powiedzieć o masie ciała podanej w niektórych raportach i wynoszącej 190000 kg. Zazwyczaj noworodki osiągają długość ciała 600–700 cm przy ciężarze około 2000–3000 kg. Ubarwienie błękitnoszare, skóra może być cętkowana.

 

Ekologia

Występuje w wodach wszystkich oceanów, głównie w strefie pelagialu, u wybrzeży widywany sporadycznie. Odbywa wędrówki sezonowe, w okresie letnim przemieszcza się w ślad za topniejącym lodem.

Pożywienie

Płetwal błękitny żywi się planktonem, głównie krylem, którego dziennie połyka 4 tony. Pożywienie najczęściej chwyta nurkując. Największe ilości planktonu występują w wodach podbiegunowych. Pływając w pobliżu Oceanu Arktycznego odżywia się trzema gatunkami raków. Nie gardzi też rybami. W okresie godowym, który przypada zimą, płetwale wędrują na wody tropikalne, gdzie z powodu braku żywności zmuszone są do \”postu\”.

Rozród i młode

Matka z młodym
Samica płetwala błękitnego rodzi raz na 2–3 lata. Ciąża trwa 340–366 dni, w miocie przychodzi na świat jedno młode. Okres godowy przypada na okres zimowy. Noworodek rodzi się w strefie równikowej, gdyż ma za słabo wykształconą warstwę tłuszczową, by przeżyć w wodach Arktyki lub Antarktyki. Mierzy 7 m długości i waży od 2,5 do 3 ton. Młody osobnik żywi się mlekiem matki, wypija go 200-300 litrów dziennie[52]. Laktacja trwa 7 miesięcy. Potem fiszbiny są na tyle rozwinięte, że młode może samo chwytać pokarm. Samice w tym czasie tracą 25% masy ciała.

 

Ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered „zagrożony”); podgatunek intermedia klasyfikowany jest jako CR (ang. critically endangered „krytycznie zagrożony”). Z powodu swoich rozmiarów płetwal błękitny był głównym celem wielorybników. Cenny był szczególnie tłuszcz – tran oraz fiszbiny, z których robiono gorsety. Do połowy XX wieku łącznie zabito około 300 000 tych wielorybów. W 1966 r. objęto je ścisłą ochroną. W tym czasie gatunek był już niemal całkowicie wytępiony. Obecnie jednak liczba płetwali błękitnych powoli wzrasta.

 

Zasięg występowania

Płetwal błękitny występuje w wodach całego świata zamieszkując w zależności od podgatunku:

• B. musculus musculus – płetwal błękitny – północny Ocean Atlantycki i północny Ocean Spokojny.
• B. musculus brevicauda – płetwal krótkoogonowy – Ocean Indyjski i południowo-zachodni Ocean Spokojny wokół Australii.
• B. musculus indica – płetwal indyjski – północny Ocean Indyjski od Somalii po Malediwy.
• B. musculus intermedia – płetwal pośredni – Ocean Południowy.

 

 

Pozostałe informacje

1. Język dorosłego płetwala błękitnego waży 2700 kg, a szeroko rozwarta paszcza może pomieścić do 90 ton pożywienia, ale z powodu wąskiego przełyku nie jest w stanie połykać dużych przedmiotów.
2. Serce płetwala waży 600 kg, zaś średnica aorty dochodzi do 23 cm.
3. Warstwa tłuszczowa płetwala ma 0,5 m grubości.
4. Samice zwykle są większe od samców.
5. Płetwal błękitny nurkuje na głębokość około 500 m i pozostaje tam do 2 godzin.
6. Płetwal błękitny posiada ok. 320 fiszbinów, mierzących 100 cm długości i 55 cm szerokości.
7. Szkielet młodego płetwala błękitnego o długości 14,6 m znajduje się w Muzeum Przyrodniczym we Wrocławiu.
8. Choć jest to najcięższe zwierzę na Ziemi, nie jest to jednak najdłuższy obecnie żyjący gatunek. Najdłuższym zwierzęciem żyjącym na Ziemi jest Lineus longissimus należący do typu wstężnic (przeciętna długość: 5–15 m, jednak zdarzają się osobniki osiągające nawet 55 m).

 

 

Porozumiewanie

Płetwale błękitne, znane także jako Balaenoptera musculus, posługują się różnorodnymi sposobami komunikacji, które pozwalają im na interakcję ze sobą oraz na koordynację działań w grupie. Oto kilka sposobów, w jakie te potężne stworzenia komunikują się ze sobą:

1. Śpiew: Płetwale błękitne znane są z charakterystycznych, głębokich dźwięków, które wydają przypominające śpiew długotrwałe sekwencje dźwięków. Uważa się, że śpiew ten odgrywa rolę w komunikacji międzyosobniczej oraz może pełnić funkcję związane z rozrodem.
2. Dźwięki impulsywne: Płetwale błękitne wydają także serię dźwięków impulsywnych, które mogą mieć różnorodne znaczenia, takie jak sygnalizowanie obecności zagrożenia, koordynowanie działań grupy podczas polowań na pokarm lub utrzymywanie kontaktu z innymi osobnikami.
3. Uderzanie ogonem: Inną formą komunikacji jest uderzanie ogonem o powierzchnię wody, które może służyć do przekazywania sygnałów dalekiego zasięgu, szczególnie w przypadku zagrożenia lub alarmu.
4. Gesty ciała: Płetwale błękitne, podobnie jak inne ssaki morskie, wykorzystują także gesty ciała, takie jak ruchy głową, ogonem i płetwami, aby komunikować się ze sobą w grupie, okazywać dominację lub podporządkowanie.

 

---

Źródła:

1. Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus), Jerzy Maciążek
2. Największy wieloryb, Jan Stradowski [12.09.2022]
3. Płetwal błękitny, \”Wikipedia\” [11.08.2023]

---

Oprac. Szymon Moskal, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International