Długoszpar (cetorhinus maximus) – nie taki rekin straszny [AR]

Długoszpar, rekin olbrzymi, żarłacz olbrzymi, rekin gigantyczny, rekin słoneczny (Cetorhinus maximus) – gatunek dużej, morskiej ryby chrzęstnoszkieletowej, jedyny żyjący przedstawiciel rodziny długoszparowatych (Cetorhinidae) zaliczanej do lamnokształtnych. Nazywany czasami rekinem słonecznym z powodu skłonności do wygrzewania się na słońcu tuż pod powierzchnią wody.

Środowisko

Długoszpar jest gatunkiem kosmopolitycznym, występującym w chłodnych i umiarkowanie ciepłych wodach oceanicznych półkuli północnej i południowej. Unika strefy tropikalnej. Przebywa głównie w pobliżu wybrzeży przy powierzchni wody. Występuje również w głębinach otwartego oceanu do 2000 m głębokości i więcej. Czasem wpływa do zatok i ujść rzek.

Występuje w oceanach:

Ocean Atlantycki
Ocean Indyjski
Ocean Arktyczny

Długoszpar – wygląd

Ciało masywne, wrzecionowate, długie, szarobrązowe do ciemnoszarego; grzbiet prawie czarny, spód jaśniejszy, zwykle biały, ale spotykane są osobniki o ciemnym ubarwieniu spodniej części ciała. Pysk krótki, z szerokim otworem gębowym wyposażonym w 4-9 rzędów drobnych, stożkowatych zębów. Ich łączna liczba dochodzi do 3000. Oczy małe. Pięć par bardzo długich szczelin skrzelowych zachodzi na brzuszną stronę ciała (stąd nazwa długoszpar). Tryskawki małe. Dwie płetwy grzbietowe, wyraźnie od siebie oddzielone. Pierwsza płetwa grzbietowa jest znacznie większa, trójkątna i zaczyna się za płetwami piersiowymi. Druga zaczyna się przed płetwą odbytową. Występuje płetwa odbytowa. Dwie płetwy brzuszne. Płetwa ogonowa asymetryczna, półksiężycowata, dolny płat mniejszy od górnego. Po obu stronach trzonu ogona występuje kil. Łuki skrzelowe wyposażone są w wyrostki filtracyjne służące do filtrowania planktonu, na każdym łuku jest ponad tysiąc wyrostków o długości 10–14 cm. Przeciętna długość długoszparów różni się w zależności od obszaru i wynosi od 4,67 do 6,66 m. Wielkość ryb stanowi nie lada kłopot dla rybaków.

Największy zanotowany osobnik mierzył 12,27 m długości. Rekin gigantyczny jest drugą co do wielkości rybą na świecie. Większy od niego jest jedynie rekin wielorybi, wraz z którym należą do grona trzech znanych gatunków rekinów planktonożernych. Trzecim jest rekin wielkogębowy.

Charakterystyka

Tryb życia i zachowanie

• Pomimo dużych rozmiarów i groźnie brzmiącej nazwy rekin olbrzymi jest spokojny, łagodnie usposobiony i niegroźny dla człowieka, jeśli nie zostanie zaatakowany;
• Towarzyski przebywa pojedynczo, w parach, a także w większych skupiskach;
• Nazwa rekin słoneczny bierze się z ciekawego zachowania. Rekiny te całymi stadami lubią się wygrzewać na słońcu przy powierzchni wody;
• Zwykle pływa wolno, ale potrafi też rozpędzić się i wyskakiwać z wody;
• Długoszpary potrafią wyskakiwać z wody równie wysoko i szybko jak rekiny białe, zwane również ludojadami. Biolodzy morscy nie wiedzą jednak, po co właściwie zwierzęta to robią;
• Jest kompletnie niegroźny dla człowieka. Podczas nurkowania można go nawet dosiąść.

W badaniu opisanym w magazynie „Biology Letters” wykorzystano analizy zapisów wideo i oszacowano prędkość płynięcia w momencie, kiedy oba gatunki opuszczają wodę. Naukowcom udało się również umieścić na ciele jednego z długoszparów urządzenie, które zmierzyło prędkość poruszania się, a ponadto zarejestrowało materiał wideo.

W pewnym momencie zwierzę w zaledwie dziewięć sekund, za pomocą 10 uderzeń ogona, popłynęło z głębokości 28 metrów w kierunku powierzchni i wyskoczyło z wody pod kątem niemal 90 stopni. Szczytowa wysokość trwającego 1 sekundę skoku wyniosła 1,2 metra nad powierzchnią wody.

Aby to osiągnąć, długoszpar sześciokrotnie przyspieszył machanie ogonem i osiągnął prędkość ok. 5,1 m/s. To ponad dwa razy szybciej niż osiąga przeciętny pływak płci męskiej w zmaganiach olimpijskich na 50 metrów stylem dowolnym.

Imponujący wzrost prędkości, jaki zaobserwowaliśmy u długoszparów, pokazuje, jak wiele musimy się jeszcze nauczyć o morskich zwierzętach – nawet największe, najbardziej rzucające się w oczy gatunki mają dla nas niespodzianki” – powiedział współautor artykułu dr Nick Payne z Trinity College Dublin.

Nasze odkrycie nie świadczy o tym, że rekiny olbrzymie są skrytymi drapieżnikami, które krążą po morzu z dużą prędkością; wciąż są łagodnymi gigantami pałaszującymi radośnie zooplankton. To po prostu pokazuje, że te rekiny to nie tylko wielkie pływające sita, z którymi jesteśmy obeznani. Mam wrażenie, że to trochę jak odkryć, że krowy są równie szybkie jak wilki (kiedy nikt nie patrzy). –  zaznacza Dr Jonathan Houghton z Queen`s University Belfast.

Pożywienie

Podstawą ich diety jest plankton. Żerujące długoszpary pływają powoli z szeroko rozwartym otworem gębowym pobierając w ciągu godziny do 2 tysięcy ton wody zawierającej drobne organizmy, głównie widłonogi.

Rozmnażanie

Biologia rozrodu długoszparów nie została do tej pory dobrze poznana. To gatunek jajożyworodny. Do rozrodu przystępuje co 2-4 lata. Ciąża trwa dwa lata, samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode. Młode po urodzeniu mierzą ok. 1,5 m. Dojrzałość płciową osiąga między 6 a 13 rokiem życia, przy długości ciała 4-7 m. Samice dojrzewają później od samców. Długoszpary żyją do 50 lat.

Ochrona i zagrożenia

Gatunek ten jest zagrożony wyginięciem – przypisuje się mu bardzo wysokie ryzyko wymarcia w stanie dzikim w niedalekiej przyszłości. Ma status EN w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. W związku z powolnym wzrostem, późnym dojrzewaniem oraz z długim okresem ciąży gatunek ten jest wrażliwy na odławianie. Z tej przyczyny został uznany przez Międzynarodową Unie Ochrony Przyrody (IUCN) za gatunek narażony na wyginięcie (kategoria VU).

Jak podaje CNN, często zdarzało się, że podczas połowów komercyjnych rekiny olbrzymie wpadały w sieci lub zderzały się z łodziami, przez co zaczęły być nielegalnie eliminowane.

---

Źródła:

1. Długoszpar „Wikipedia” [2023.10.29]
2. Długoszpary potrafią skakać tak wysoko, jak rekiny białe „Nauka w Polsce” [2023.10.29]
3. Długoszpar „Media Nauka” [2023.10.29]
4. Długoszpar (Cetorhinus maximus) „Ekologia.pl” [2023.10.29]
5. Długoszpary osiągają nawet 12 metrów długości. Te rekiny mają jeszcze inną dziwną cechę „Wprost” [2023.10.29]

---

Rutkowska Alicja, CC By 4.0 International, 2023