Bojownik wspaniały, bojownik syjamski (Betta splendens)-Piękny, ale agresywny. [ST]

Bojownik wspaniały to ryba, która znana jest chyba wszystkim akwarystom na świecie. Betta splendens to doskonały pomysł zarówno na pierwszą rybę w akwarium, jak i kolejne ryby dla doświadczonych akwarystów. 

Występowanie

Bojownik wspaniały pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. Ojczyzną jest Półwysep Indochiński i wody z obszaru dorzecza rzeki Mekong i Menam (Tajlandia, Kambodża, Laos, Wietnam). Spotykany również na Półwyspie Malajskim w pobliżu przesmyku Kra. Introdukowany został w innych krajach (Indonezja, Malezja), jak również na innych kontynentach (w Ameryce Południowej: Brazylii, Kolumbii) i w Ameryce Środkowej (Dominikana). Spotykany też na obszarze Florydy w USA.

W jego południowochińskim biotopie można spotkać go w wodach stojących ubogich w tlen, zarośniętych gęstą roślinnością o spokojnym nurcie, w zalewowych sadzawkach, w małych stawach, kanałach irygacyjnych. Spotykany na polach ryżowych i rozlewiskach. Woda zazwyczaj jest miękka, o pH ok. 5,5 i temperaturze miejscami dochodzącej do 30 °C.

Bojownik wspaniały w swym naturalnym środowisku jest gatunkiem narażonym na wyginięcie. Ma to związek z degradacją jego naturalnych siedlisk w wyniku przekształcania gruntów rolnych i terenów miejskich, zatruwaniem ziemi sztucznymi chemikaliami.

Charakterystyka

Ciało wydłużone, cylindrycznego kształtu. Płetwa grzbietowa długa i wysoka, zaopatrzona w jeden lub dwa promienie twarde i 10 promieni miękkich. Zajmuje prawie połowę powierzchni grzbietu. Płetwy piersiowe i brzuszne są wąskie i wydłużone. Płetwa odbytowa posiada 2-5 promieni twardych i 21-26 promieni miękkich. Płetwa ogonowa jest w kształcie wachlarzowym, zaokrąglona. Usta grube skierowane ku górze. Uzębiona i mocna szczęka. Aktywność przejawia się w ciągu dnia.

Od 5 tygodnia życia u bojownika rozwija się dodatkowy narząd oddechowy tzw. labirynt (narząd błędnikowy), dzięki któremu może oddychać powietrzem atmosferycznym. Jest rozszerzeniem komory skrzelowej wyposażonym we własne mięśnie. Z tego powodu bojownik wspaniały może przebywać w wodach ubogich w tlen.

Długość ciała 6 -7 cm. Bojowniki przeciętnie żyją około 2 lat. Na długość ich życia duży wpływ ma temperatura wody.

Ubarwienie samca jest różnorodne – brunatne, zielone, czarne, czerwone, niebieskie. Samiec ma większe, wydłużone i ostro zakończone płetwy. U samic płetwy są krótsze i zaokrąglone, jej barwy i kształt ciała są mniej okazałe niż u samca. Czasem zauważalne są też u niej poziome lub pionowe pasy określające nastrój i stan zdrowia ryby. Pysk samca jest szeroko zakończony, samica posiada pysk bardziej spiczasty. Barwy samicy są skromniejsze, na brązowo-żółtym tułowiu widoczne są ciemniejsze podłużne prążki, płetwy są mniej rozwinięte.

Zmiana płci

Wśród bojowników wspaniałych zaobserwowano, że samice tego gatunku mogą w odpowiednich warunkach zmienić swą płeć. Spowodowane to jest występującymi zaburzeniami hormonalnymi u samicy, która wcześniej była w pełni zdolna, a po przemianie w samca może odbyć w pełni tarło wraz z zapładnianiem. W wyniku tych zmian następują przemiany fizjologiczne u danej ryby, płetwy wydłużają się a zachowanie samicy zmienia się na bardziej agresywne, jakie występuje u samców. Możliwości zmiany płci udowodnili dwaj badacze tego gatunku P. Kaiser i E. Schmidt, którzy wycięli jednej samicy jajniki, a po jej przeobrażeniu uzyskali potomstwo w postaci sześciu sztuk narybku. Po wykonaniu sekcji samicy stwierdzono, że w miejsce wyciętych jajników odrosły męskie jądra. Zmiana płci w drugim kierunku, czyli z samca na samicę jest trudna, choć również możliwa. W naturze takie zmiany zachodzą tylko w bardzo trudnych okolicznościach.

Warunki hodowlane

Ryba dość łatwa w hodowli, lecz trzeba wziąć pod uwagę silny terytorializm samców. W akwarium (korzystniejsze jest akwarium dłuższe z niskim poziomem wody) wymagana jest gęsta obsada roślin, wśród których znajdą schronienie słabsze ryby. W przypadku hodowli większej grupy bojowników, trzymanych razem od młodości, wymagany jest duży zbiornik aby zapewnić w nim utworzenie miejsc terytorialnych poszczególnym samcom. Ma to zapobiec częstym bójkom między samcami, które są już z natury rybami wojowniczymi.

Obrońcy praw zwierząt są przeciwni trzymaniu bojowników w małych naczyniach i w wielu krajach wprowadzono już ustawy o ochronie zwierząt zakazujące trzymania bojowników pojedynczo w niewielkich pojemnikach.

Wymagania:

• temperatura wody – od 20 do 26 stopni Celsjusza
• odczyn wody – pH od 5 do 6,8
• akwarium – słodkowodne, o minimalnej pojemności 60 litrów

Pokarm i Roślinność

W naturze bojownik jest gatunkiem drapieżnym, mięsożernym. W ich diecie powinny przeważać pokarmy pochodzenia zwierzęcego, głównie drobne bezkręgowce, larwy owadów, zooplankton.

Zjada rureczniki, larwy komarów, ochotka, wodzień, dafnie, grindale, artemię, narybek innych gatunków ryb,. Nie unika pokarmów mrożonych, jak i suszonych czy liofilizowanych.

Roślinność w których lubi przebywać

1. Kabomba wodna
2. Mech jawajski
3. Onowodek kędzierzawy
4. Salwinia uszkowata
5. Limnofila wodna

Taksonomia

Uważa się, że nazwa rodzaju – „betta” – pochodzi od malajskiego słowa „ikan betta”, gdzie „ikan” oznacza „ryba”, a „bettah” pochodzi od nazwy starożytnego plemienia wojowników pochodzącego z południowo-wschodniej Azji.  Na to określenie mają wpływ walki jakie staczają samce pomiędzy sobą. Drugie słowo – „splendens” określa gatunek i pochodzi z języka łacińskiego od słowa splendidus – wspaniały.

Pierwsze egzemplarze tego gatunku pojawiły się w Europie pod koniec XIX wieku, prawdopodobnie w roku 1874, sprowadzone przez Francuza Carboniera, jednakże jako początek uwzględnia się inną datę – 1892. Wówczas to pojawiły się we Francji, do której trafiły z podległej jej kolonii na Półwyspie Indochińskim. Następnie poznano je w Rosji (Moskwa) i w Niemczech (Berlin). Pierwsze egzemplarze sprowadzone były wówczas pod inną nazwą Betta pugnax (Cantor, 1849). Dopiero badania nad tym gatunkiem przeprowadzone w 1909 przez Charlesa Regana doprowadziły do nadania temu gatunkowi nowej nazwy używanej i uznawanej do dziś Betta splendens .

Podsumowanie

Bojownik wspaniały jest nie tylko piękny, ale także ciekawy pod względem behawioralnym. Ich hodowla może być wielką przyjemnością, ale wymaga również zaangażowania i odpowiedzialności. Zapewnienie właściwych warunków, zdrowej diety i opieki zdrowotnej jest kluczowe dla dobrobytu tych niesamowitych stworzeń.

Źródła

Stanislav Frank, Jerzy Lewczuk: Encyklopedia ryb akwariowych. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1992. ISBN 83-7066-388-5

Jerzy Lewczuk: Domowe akwarium słodkowodne. Warszawa: Państwowe Wyd. Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01309-4.

Maria Prost, Choroby ryb, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1989, ISBN 83-09-01335-3, s. 93, 95, 97, 341

Oprac. Seweryn Trojniak, Brzezinka 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International