Bojownik wspaniały (betta splendens) – opis gatunku [KB]

Bojowniki wspaniałe cieszą się od lat dużą popularnością wśród akwarystów. Zainteresowanie to zawdzięczają swojej niesamowitej urodzie – mieniące się wszystkimi kolorami tęczy, barwne i imponujące, potrafią być fantastyczną ozdobą każdego akwarium. Rybka bojownik słynie też jako niekłopotliwa w hodowli, a więc odpowiednia dla początkujących akwarystów.

Charakterystyka

Bojownika wspaniałego (betta splendens) wyróżnia wydłużone ciało, cylindrycznego kształtu. Płetwa grzbietowa długa i wysoka, zaopatrzona w jeden lub dwa promienie twarde i 10 promieni miękkich. Zajmuje prawie połowę powierzchni grzbietu. Płetwy piersiowe i brzuszne są wąskie i wydłużone. Płetwa odbytowa posiada 2-5 promieni twardych i 21-26 promieni miękkich. Płetwa ogonowa jest w kształcie wachlarzowym, zaokrąglona. Usta grube skierowane ku górze. Uzębiona i mocna szczęka. Aktywność przejawia się w ciągu dnia.

Od 5 tygodnia życia u bojownika rozwija się dodatkowy narząd oddechowy tzw. labirynt (narząd błędnikowy), dzięki któremu może oddychać powietrzem atmosferycznym. Jest rozszerzeniem komory skrzelowej wyposażonym we własne mięśnie. Z tego powodu bojownik wspaniały może przebywać w wodach ubogich w tlen. Długość ciała 6 -7 cm. Bojowniki przeciętnie żyją około 2 lat. Na długość ich życia duży wpływ ma temperatura wody.

Ubarwienie samca jest różnorodne – brunatne, zielone, czarne, czerwone, niebieskie. Samiec ma większe, wydłużone i ostro zakończone płetwy. U samic płetwy są krótsze i zaokrąglone, jej barwy i kształt ciała są mniej okazałe niż u samca. Czasem zauważalne są też u niej poziome lub pionowe pasy określające nastrój i stan zdrowia ryby. Pysk samca jest szeroko zakończony, samica posiada pysk bardziej spiczasty. Barwy samicy są skromniejsze, na brązowo-żółtym tułowiu widoczne są ciemniejsze podłużne prążki, płetwy są mniej rozwinięte.

Zmiana płci

Wśród bojowników wspaniałych zaobserwowano, że samice tego gatunku mogą w odpowiednich warunkach zmienić swą płeć. Spowodowane to jest występującymi zaburzeniami hormonalnymi u samicy, która wcześniej była w pełni zdolna, a po przemianie w samca może odbyć w pełni tarło wraz z zapładnianiem. W wyniku tych zmian następują przemiany fizjologiczne u danej ryby, płetwy wydłużają się a zachowanie samicy zmienia się na bardziej agresywne, jakie występuje u samców. Możliwości zmiany płci udowodnili dwaj badacze tego gatunku P. Kaiser i E. Schmidt, którzy wycięli jednej samicy jajniki, a po jej przeobrażeniu uzyskali potomstwo w postaci sześciu sztuk narybku. Po wykonaniu sekcji samicy stwierdzono, że w miejsce wyciętych jajników odrosły męskie jądra. Zmiana płci w drugim kierunku, czyli z samca na samicę jest trudna, choć również możliwa. W naturze takie zmiany zachodzą tylko w bardzo trudnych okolicznościach.

Występowanie

Gatunek ten występuje najczęściej w rzece Menam w Tajlandii, ale jest rozpowszechniony po całej Tajlandii. Został też wprowadzony w wielu miejscach na świecie.

Został także wprowadzony sztucznie do kilku innych krajów, głównie za sprawą ozdobnych hodowli, ze znanymi dzikimi populacjami ustanowionymi w:

• Singapurze;
• Malezji;
• Indonezji;
• Brazylii;
• Kolumbii;
• Republice Dominikańskiej.

Gatunek zamieszkuje stojące i wolno płynące wody, w tym zalane pola ryżowe, bagna, rowy melioracyjne, strumienie i stawy. Środowiska te często charakteryzuje spore zacienienie przez częściowo zanurzoną, powierzchniową lub przybrzeżną roślinność oraz mała ilość rozpuszczonego tlenu. Podłożem może być błoto, ściółka, piasek lub głęboki osad. Warunki wodne bywają różne, a w trakcie corocznego sezonu monsunowego zmieniają się gwałtownie. 

Hodowla w akwarium

Preferuje temperaturę w granicach 25–28 °C i odczyn pH 6,0–7,8. Jest rybą ciepłolubną, okresami może przebywać w chłodniejszej wodzie, o temperaturze nie niższej niż 22 °C. Jest wrażliwy na skoki temperatury. Jakość i skład chemiczny wody jest dla tego gatunku mniej istotny, lubi natomiast jaśniejsze światło (0,5 W/l wody). Zalecany poziom wody w akwarium ok. 20 cm.

Wodę w akwarium przygotowujemy, aby była jak najbardziej przejrzysta. Pilnujemy tego, aby woda była z małymi podmianami. Zalecane są 10-15% objętości.

Ryba dość łatwa w hodowli, lecz trzeba wziąć pod uwagę silny terytorializm samców. W akwarium (korzystniejsze jest akwarium dłuższe z niskim poziomem wody) wymagana jest gęsta obsada roślin, wśród których znajdą schronienie słabsze ryby. W przypadku hodowli większej grupy bojowników, trzymanych razem od młodości, wymagany jest duży zbiornik aby zapewnić w nim utworzenie miejsc terytorialnych poszczególnym samcom. Ma to zapobiec częstym bójkom między samcami, które są już z natury rybami wojowniczymi.

Obrońcy praw zwierząt są przeciwni trzymaniu bojowników w małych naczyniach i w wielu krajach wprowadzono już ustawy o ochronie zwierząt zakazujące trzymania bojowników pojedynczo w niewielkich pojemnikach.

Pokarm

W naturze bojownik jest gatunkiem drapieżnym, mięsożernym. W ich diecie powinny przeważać pokarmy pochodzenia zwierzęcego, głównie drobne bezkręgowce, larwy owadów, zooplankton.

Zjada rureczniki, larwy komarów, ochotka, wodzień, dafnie, grindale, artemię, narybek innych gatunków ryb. Nie unika pokarmów mrożonych, jak i suszonych czy liofilizowanych.

Walki samców

Bojowniki wspaniałe, które zamieszkują wspólny zbiornik tworzą pod wpływem dominacji nad innymi osobnikami hierarchiczną strukturę. Z tego też powodu walki wśród samców mają najczęściej gwałtowny przebieg. Celem ataku są płetwy oraz w mniejszym stopniu boki ciała. W wyniku walki przeciwnik zostaje pozbawiony możliwości poprawnego poruszania się w wodzie. Rywal pozbawiony płetw staje się łatwiejszym celem do ataku. Płetwy mogą ulec silnemu zniszczeniu, niekiedy aż do ich nasady.

W naturalnym środowisku spotkanie dwóch samców zawsze kończy się walką o terytorium i dominacją w tym rejonie. Walka składa się z kilku faz. W pierwszej, najspokojniejszej rywale napinają ciało i prężą swoje płetwy. W drugiej fazie, gdy odległość pomiędzy nimi zmaleje do mniejszej niż długość ciała, następują krótkie, ale mocne ataki płetwą ogonową. W tym czasie nadal prezentują i napinają płetwy. Trzecia faza to już atak połączony z gryzieniem, ataki skierowane są na głowę, płetwy, brzuch. W kolejnej, czwartej odsłonie walczące samce sczepiają się pyskami starając przydusić drugiego do dna aby uniemożliwić mu pobranie powietrza atmosferycznego. Tego typu praktyki mogą doprowadzić do „utonięcia” ryby.

Po takim etapie najczęściej jeden z rywali ustępuje wycofując się z terenu walki. Walka pomiędzy samcami może trwać nawet przez 2–3 godziny. Dla uniknięcia takich walk, uszkodzeń i zniszczenia ich delikatnych płetw dorosłe samce należy trzymać w oddzielnych, niewielkich zbiornikach. Pobudzenie i agresywność samców jest tak duża, że próbują nawet atakować swoje własne odbicie w lustrze.

Mieszkańcy w Azji Południowo-Wschodniej wykorzystują samców bojownika wspaniałego do swego rodzaju sportu polegającego na walkach samców na wzór walk kogutów. Uprawiają z tej okazji również hazard polegający na obstawianiu zwycięzcy walk. Zakłady pieniężne, jak i same walki są obecnie w wielu krajach zakazane.

---

Źródła:

1. Bojownik wspaniały, ,,Wikipedia\” [2023.10.28].
2. Ryba bojownik, ,,Aquael\” [2023.10.28].
3. Rybka bojownik, ,,Zooart\” [2023.10.28].

---

Oprac. Kaja Byczkowska, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International

---