Bojownik wspaniały (betta splendens) – kolorowy dostojnik wśród ryb [JG]

Bojownik wspaniały – gatunek słodkowodnej ryby labiryntowej z rodziny guramiowatych. Uważa się, że nazwa wywodzi się od malajskiego słowa „ikan betta”, gdzie „ikan” oznacza „ryba”, a „bettah” pochodzi od nazwy plemienia wojowników pochodzącego z Azji. Na to określenie mają wpływ walki jakie staczają samce pomiędzy sobą.

Bojownik wspaniały – cechy gatunku

Bojownik wspaniały w zależności od miejsca, z którego pochodzi, posiada ubarwienie czerwone lub zielone. Dzika forma bojownika wspaniałego występująca w Tajlandii posiada krótkie płetwy i jest skromnie ubarwiona, dorasta do 5 cm długości. W naturalnym środowisku jednak trudno już go spotkać. Formę długopłetwą zaobserwowano w roku 1900 na terenie Tajlandii.

Samce

Ubarwienie samca jest różnorodne – brunatne, zielone, czarne, czerwone i niebieskie. Samiec ma większe, wydłużone i ostro zakończone płetwy. Pysk samca jest szeroko zakończony.

Samice

U samic płetwy są krótsze i zaokrąglone, jej barwy i kształt ciała są mniej okazałe niż u samca. Czasem zauważalne są też u niej poziome lub pionowe pasy określające nastrój i stan zdrowia ryby. Samica posiada pysk bardziej spiczasty. Barwy samicy są skromniejsze, na brązowo-żółtym tułowiu widoczne są ciemniejsze podłużne prążki, płetwy są mniej rozwinięte.

Odmiany hodowlane

Dla potrzeb akwarystyki prowadzono badania nad możliwością wyhodowania innych odmian tego gatunku. Z dzikiej formy bojownika wspaniałego w wyniku wieloletniej pracy hodowlanej uzyskano barwne odmiany weloniaste. Dzięki selektywnej hodowli wyhodowano wiele form kolorystycznych:

• niebieską;
• zieloną;
• czerwoną;
• fioletową;
• birmańską.

Najlepsze odmiany hodowlane samców, tzw. „wystawowe” należy hodować pojedynczo w zbiornikach o małej powierzchni. Aby wyhodować wyróżniające się okazy samców należy je trzymać w naczyniach ustawionych w ten sposób, że ryby nie widzą się nawzajem.

W Polsce popularność gatunku i jego hodowla cieszyła się dość dużym zainteresowaniem. Miłośnicy tego gatunku wymieniali się swoimi doświadczeniami. W latach 1972–1998 istniał nawet Klub Miłośników Błędnikowców Polskiego Związku Akwarystów. Działacze tego klubu organizowali wiele wystaw i konkursów, na których prezentowane były najpiękniejsze okazy.

Choroby bojowników wspaniałych

Jedną z przyczyn zachorowania bojownika wspaniałego jest nieprzykryte akwarium. Różnica temperatury jaka panuje między wodą a powietrzem jest częstą przyczyną przeziębienia narządu oddechowego jakim jest labirynt. Jego przeziębienie może być przyczyną zaburzeń w funkcjonowaniu pęcherza pławnego. Dość częstymi i groźnymi chorobami na jakie zapadają bojowniki wspaniałe jest zachorowalność na choroby wywoływane przez bakterie Pseudomonas fluorescens. Wywołują one m.in. choroby płetw czy też bakteryjne zapalenie skóry.

Duże straty w hodowli bojownika wspaniałego wywołuje ichtiofoniaza. U 1-3 dniowego narybku może wystąpić wodniak pęcherzyka żółtkowego. Podatny jest na pasożytniczą chorobę aksamitną wywoływaną przez pierwotniaki z grupy bruzdnic.

Pokarm

W naturze bojownik jest gatunkiem drapieżnym, mięsożernym. W ich diecie powinny przeważać pokarmy pochodzenia zwierzęcego, głównie drobne bezkręgowce, larwy owadów, zooplankton. Zjada:

1. rureczniki;
2. larwy komarów;
3. narybek innych ryb.

Można je karmić specjalnym pokarmem suchym dostępnym w sklepach zoologicznych. Mogą to być płatki, granulki lub ziarenka przeznaczone specjalnie dla ryb bojowników. Trzeba wybierać produkty o wysokiej jakości, które dostarczają odpowiednich składników odżywczych. Ryby bojowniki mogą być karmione żywym lub mrożonym pokarmem, takim jak dafnie, artemia lub małe krewetki. To zapewnia im urozmaicenie w diecie i dostarcza naturalnych składników odżywczych.

Choć ryby bojowniki są mięsożerne, mogą także zjadać małe ilości pokarmu roślinnego. Dlatego warto go dostarczać im od czasu do czasu w postaci glonów spirulinów. Ważne jest, aby nie przekarmiać ryb bojowników, ponieważ nadmiar pokarmu może prowadzić do problemów, takich jak zanieczyszczenie wody i otyłość. Zaleca się karmienie ich 1-2 razy dziennie w małych porcjach.

Walki samców

Bojowniki wspaniałe, które zamieszkują wspólny zbiornik tworzą pod wpływem dominacji nad innymi osobnikami hierarchiczną strukturę. Z tego też powodu walki wśród samców mają najczęściej gwałtowny przebieg. Celem ataku są płetwy oraz w mniejszym stopniu boki ciała. W wyniku walki przeciwnik zostaje pozbawiony możliwości poprawnego poruszania się w wodzie. Rywal pozbawiony płetw staje się łatwiejszym celem do ataku. Płetwy mogą ulec silnemu zniszczeniu, niekiedy aż do ich nasady.

Pobudzenie i agresywność samców jest tak duża, że próbują nawet atakować swoje własne odbicie w lustrze. Mieszkańcy w Azji Południowo-Wschodniej wykorzystują samców bojownika wspaniałego do swego rodzaju sportu polegającego na walkach samców na wzór walk kogutów. Uprawiają z tej okazji również hazard polegający na obstawianiu zwycięzcy walk. Zakłady pieniężne, jak i same walki są obecnie w wielu krajach zakazane.

Zmiana płci

Wśród bojowników wspaniałych zaobserwowano, że samice tego gatunku mogą w odpowiednich warunkach zmienić swą płeć. Spowodowane to jest występującymi zaburzeniami hormonalnymi u samicy, która wcześniej była w pełni zdolna, a po przemianie w samca może odbyć w pełni tarło wraz z zapładnianiem. W wyniku tych zmian następują przemiany fizjologiczne u danej ryby, płetwy wydłużają się a zachowanie samicy zmienia się na bardziej agresywne, jakie występuje u samców.

Możliwości zmiany płci udowodnili dwaj badacze tego gatunku P. Kaiser i E. Schmidt, którzy wycięli jednej samicy jajniki, a po jej przeobrażeniu uzyskali potomstwo w postaci sześciu sztuk narybku. Po wykonaniu sekcji samicy stwierdzono, że w miejsce wyciętych jajników odrosły męskie jądra.

Zmiana płci w drugim kierunku, czyli z samca na samicę jest trudna, choć również możliwa. W naturze takie zmiany zachodzą tylko w bardzo trudnych okolicznościach.

---

Źródła:

1. Bojownik wspaniały, \’\’Wikipedia\’\’ [27.10.2023]
2. Ivabalk, Pixabay: Betta splendens – Bojownik wspaniały, \’\’Odjechane zwierzątka\’\’ [27.10.2023]
3. Betta, \’\’Wikipedia\’\’ [27.10.2023]

---

Julia Grębowiec, CC By 4.0 International, 2023