Bocian biały (ciconia ciconia) – dostojny symbol i zwiastun szczęścia

Bocian biały jest dużym europejskim ptakiem, który ma długie nogi i szyję oraz długi prosty spiczasty dziób. Samiec osiąga 115 cm długości i 125 cm wysokości, rozpiętość skrzydeł wynosi 215 cm, a masa 2,3–4,5 kg. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony – obie płcie są identyczne w wyglądzie, z wyjątkiem wielkości – samce są przeciętnie większe od samic.

Trasy migracyjne

Ze swoich letnich lęgowisk w Europie bociany białe rozpoczynają lot na południe w sierpniu i wrześniu, kierując się kolejno do:

1. Afryki
2. Kenii i Ugandy
3. Kraj Przylądkowy
4. RPA
5. Sudanu
6. Czadu
7. Nigerii

Wygląd

Jego upierzenie jest głównie białe, z czarnymi piórami na skrzydłach. Dorosłe ptaki mają długie, czerwone nogi oraz długie, spiczasto zakończone, czerwone dzioby. Mierzą średnio 100–115 cm od czubka dzioba do końca ogona, ze skrzydłami o rozpiętości 155–215 cm. Dwa podgatunki, które nieznacznie różnią się wielkością, gniazdują w Europie (na północy po Finlandię), północno-zachodniej Afryce, Azji południowo-zachodniej (na wschodzie po południowy Kazachstan) i w południowej Afryce.

Bocian biały podejmuje co roku dalekie wędrówki, zimując w Afryce, od tropikalnej Afryki Subsaharyjskiej po Republikę Południowej Afryki na południu lub na subkontynencie indyjskim (podgatunek azjatycki). Podczas migracji między Europą i Afryką unika przelotów przez Morze Śródziemne i kieruje się przez Lewant na wschodzie lub Cieśninę Gibraltarską na zachodzie, ponieważ wznoszące prądy powietrzne, na których polega w czasie lotu, nie tworzą się nad wodą.

Bocian biały – pożywienie

Będąc mięsożercą, bocian biały zjada szereg zwierząt, w tym owady, ryby, płazy, gady, małe ssaki i małe ptaki. Większość ze swojego pożywienia znajduje na podłożu, wśród niskiej roślinności oraz w płytkich wodach. Bocian biały jest ptakiem monogamicznym, lecz nie dobiera się w pary na całe życie. Partnerzy budują duże gniazdo, które może być używane przez kilka lat. Każdego roku samica może przystąpić jeden raz do lęgu, składającego się zazwyczaj z czterech jaj, z którego po 33–34 dniach wykluwają się asynchronicznie pisklęta. Rodzice wysiadują jaja i karmią młode. Młode opuszczają gniazdo 58–64 dni po wykluciu, lecz nadal są karmione przez rodziców przez kolejne 7–20 dni.

Charakterystyka

Jak w przypadku innych bocianów skrzydła są długie i szerokie, umożliwiając im szybowanie. W locie trzepoczącym uderzenia skrzydeł są wolne i regularne. Ptak leci z szyją wyciągniętą do przodu, a jego długie nogi wystają daleko poza koniec jego krótkiego ogona. Na lądzie porusza się w wolnym i stałym tempie z wyciągniętą do góry szyją. Odwrotnie, kiedy odpoczywa – często chowa głowę między ramionami. Upierzenie białe z wyjątkiem czarnych lotek. Nogi i dziób u dorosłych ptaków czerwone, u młodych brudnopomarańczowe. Szyja długa, w locie wyciągnięta do przodu. Skóra wokół oczu czarna, tęczówka ciemnobrązowa lub szara.

Z uwagi na słabo rozwinięte mięśnie piersiowe C. ciconia częściej posługuje się lotem szybowcowym, czyli wykorzystując powierzchnię swoich skrzydeł i wznoszące, ciepłe prądy powietrzne. Siłą własnych mięśni lata niechętnie i tylko na niewielkie odległości. Sposób lotu przypomina spotykany u bociana czarnego, do wzbicia się w powietrze ptak musi oddać parę podskoków. Odlatuje stadami w sierpniu i wrześniu, a wraca w końcu marca i kwietniu. Charakterystycznym głosem jest klekot, który można usłyszeć w czasie powitania pary ptaków na gnieździe, ale także, gdy bocian biały jest zaniepokojony np. pojawieniem się przy gnieździe obcego bociana. Do wydawania tego głosu wygina szyję do tyłu tak, że głowę kładzie na grzbiecie (wyjątkowo robi tak również w locie).

Rozmnażanie

Po wykluciu się pisklę bociana białego jest częściowo pokryte krótkimi, rzadkimi, białawymi piórami spodnimi. Tę wczesną warstwę piór po mniej więcej tygodniu zastępuje gęstsze pokrycie włochatego białego puchu. Po trzech tygodniach młodemu ptakowi wyrastają czarne pióra lotne. Podczas wylęgu pisklę ma różowawe nogi, które następnie zmieniają się w szaro-czarne. Jego dziób jest czarny z brązowym końcem. W trakcie pierzenia szata młodego osobnika jest podobna do upierzenia dorosłego ptaka, choć jego czarne pióra mają często brązowy odcień, a dziób i nogi są ciemniejsze, brunatno-czerwone lub pomarańczowe.

Dziób jest zazwyczaj pomarańczowy lub czerwony z ciemnym końcem. Dziób staje się całkowicie czerwony (tak jak u dorosłych ptaków) następnego lata po wykluciu, jednak czarne końcówki utrzymują się u niektórych osobników. Młode bociany przyjmują ostateczne upierzenie w drugim roku życia.

W trakcie przelotów bociany białe korzystają z konwekcji termicznej, co pozwala zaoszczędzić im energię. Ptaki wyszukują „bąble” cieplejszego (a więc lżejszego) powietrza i krążą w nich, a unoszące się w górę powietrze może je wynieść nawet na 3300 m n.p.m. Następnie opuszczają komin i szybują, co wiąże się z utratą wysokości, dopóki nie znajdą kolejnego komina.

Zasięg występowania i środowisko

Europa

Podgatunek nominatywny bociana białego ma w Europie szeroki, choć nieciągły zasięg występowania, skupiony na Półwyspie Iberyjskim i w Północnej Afryce na zachodzie oraz na znacznym obszarze środkowej i wschodniej Europy, z liczącą 25% koncentracją światowej populacji w Polsce, jak również części zachodniej Azji. Populacja podgatunku azjatyckiego ograniczona jest do regionu w Azji Środkowej, między Morzem Aralskim i regionem Sinciang w zachodnich Chinach. Uważa się, że populacja regionu Sinciang wymarła około 1980 roku. Trasy migracji rozciągają zasięg tego gatunku na wiele rejonów Afryki i Indii. Niektóre populacje kierują się wschodnią trasą migracji, która przechodzi przez Izrael do wschodniej i środkowej Afryki.

Afryka

Znanych jest co najmniej kilka przypadków lęgów w Południowej Afryce od 1933 w Calitzdorp, a około 10 ptaków odbyło lęgi od 1990 w okolicach Bredasdorp. Niewielka populacja bociana białego zimuje w Indiach i pochodzi przypuszczalnie od populacji C. c. asiatica, jak na przykład stada liczące do 200 osobników obserwowane podczas wiosennej migracji na początku XX w. w Dolinie Kurram w północnym Afganistanie. Jednakże ptaki obrączkowane w Niemczech odnotowano w zachodnich (Bikaner) i południowych (Tirunelveli) Indiach.

Nietypowego osobnika z czerwoną skórą wokół oczu – cechą charakterystyczną podgatunku azjatyckiego – odnotowano w Indiach, jednak potrzebne są dalsze badania populacji indyjskiej. Na północ od zasięgu występowania w sezonie lęgowym bocian biały biały spotykany jest w trakcie przelotów migracyjnych lub zalatuje tam sporadycznie; chodzi o następujące tereny: Finlandia, Wielka Brytania, Islandia, Irlandia, Norwegia, Szwecja i na zachodzie Azory i Madera. W ostatnich latach jego zasięg powiększył się o zachodnią Rosję. Bocian biały + Bocian biały + Bocian biały + Bocian biały +

---

Źródła:

1. Bocian biały, \”Wikipedia\” [06.03.2023]
2. P. Tryjanowski, A. Zbyryt, Bocian. Biografia nieautoryzowana, Warszawa 2022

---

Jakub Filip, CC By NC ND 4.0 International, 2023