Błazenek plamisty (Amphiprion ocellaris) – opis ubarwionej ryby [KW]

Amfiprion plamisty, błazenek plamisty, błazenek okoniowy (Amphiprion ocellaris) – atrakcyjnie ubarwiona ryba morska z rodziny garbikowatych (Pomacentridae), zaliczana do błazenków. Jedna z najczęściej hodowanych ryb w akwariach morskich. Potocznie nazwany jest także jako \”Nemo\” (od głównego bohatera bajki dla dzieci – \”Gdzie jest Nemo?\”).

Błazenek – cechy

Amphiprion – rodzaj małych, morskich ryb okoniokształtnych z rodziny garbikowatych (Pomacentridae). Często hodowane w akwariach morskich. Znane pod nazwą błazenki, ryby klowny, ryby ukwiałowe.
Cechy charakterystyczne:

• żyją w symbiozie z ukwiałami (symbioza fakultatywna)
• posiadają zdolność zmiany płci
• długość: od 3–30 cm
• rozmnażanie: jajorodne

Błazenek plamisty charakterystyka szczegółowa

Wygląd

Błazenki mają jasnopomarańczowe ciało z trzema białymi pasami, z których środkowy ma trójkątny kształt. Te białe pasy mają delikatne czarne obrzeżenie; podobne ale szersze obrzeżenie na płetwach. Maksymalna długość ok. 9–11 cm. Amfipriony są znane z tego, że żyją w symbiozie z ukwiałami. Ukwiały, które są groźne dla praktycznie wszystkich innych ryb (jego czułki zaopatrzone są w parzydełka, które przy dotknięciu wypuszczają setki mikroskopijnych harpuników z jadem porażającym ofiarę), nie czynią krzywdy błazenkom. Rybki te bezkarnie pływają wśród czułków ukwiała a nawet wpływają (w razie dużego zagrożenia) do jego jamy chłonąco-trawiącej. Do końca na pewno nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje, ale najpopularniejsza teoria mówi, że ciało błazenka jest pokryte specjalnym śluzem, który naśladuje składem wydzielinę ukwiała (każdy ukwiał wytwarza specyficzną dla siebie substancję, którą pokryte są jego czułki – po to, aby nie atakowały się nawzajem). Ryba nie od razu jest odporna na ataki ukwiała, najpierw musi wytworzyć śluz identyczny ze śluzem danego osobnika. Nie jest też odporna na porażenie przez inny ukwiał nawet z tego samego gatunku, więc całe swe życie spędza z jednym gospodarzem, rzadko oddalając się od niego na odległość metra. Jeśli rozdzieli się rybę i ukwiał, to po jakimś czasie błazenek przestaje być odporny na jad i musi od początku nabyć tę zdolność.

Rozmnażanie

Błazenki żyją pojedynczo, parami albo w grupach. W przypadku życia w grupie wspomnieć należy o wewnętrznej hierarchii takiej zbiorowości: składa się ona z dojrzałej płciowo samicy, jej partnera oraz kilku młodych samców, nie rozmnażających się. W przypadku śmierci samicy, jej partner zmienia płeć i zajmuje jej miejsce. Amfipriony są protandrycznymi hermafrodytami, co oznacza, że młode osobniki mają zarówno męskie, jak i żeńskie organy, jednak dojrzały płciowo osobnik najpierw funkcjonuje jako samiec, a później może zmienić płeć na samicę.

Tarło ma miejsce co 27 dni (jest związane z pełnią księżyca). Para pływa wokół siebie, ryby oczyszczają dno przy podstawie ukwiała, gdzie samica składa do 10 000(25 000) ziaren ikry, którą opiekuje się samiec (wachluje ją płetwami napędzając natlenioną wodę, usuwa śmieci i martwe ziarna ikry). By znaleźć dobre miejsce na złożenie ikry, ryby mogą nawet nieco przesunąć ukwiał. Narybek lęgnie się po tygodniu.

Odżywanie

Żywi się drobnym zooplanktonem. Można podawać żywe lub mrożone lasonogi, ikrę, solowca, rozwielitkę, oczlika, szklarkę itp. Gatunek ten chętnie spożywa suchą, sztuczną karmę.

Zachowanie

Są to spokojne rybki, które w chwili zagrożenia chowają się między czułkami ukwiałów. Są tu całkowicie bezpieczne, bowiem czułki ukwiałów zaopatrzone są w gruczoły jadowe, których wydzielina paraliżuje niemal wszystkie ryby. Uważa się, że ciało błazenków pokryte jest specjalnym śluzem, który sprawia, że ukwiał nie wbija swoich parzydełek w ciała rybek. Śluz ten ma być podobny do tego, którym pokryte są czułki ukwiału. Nie w tym więc rzecz, że błazenek jest odporny na jad ukwiału, a w tym, że ukwiał go nie atakuje. Błazenki wydają się być całkowicie odporne na wydzielinę parzydełek tych morskich bezkręgowców. Błazenki te mają specyficzny sposób pływania o ruchu kołysząco-tańczącym (ciało wije się wężowatymi ruchami). W akwariach ryby te należy trzymać w parze. Błazenki prowadzą osiadły tryb życia, nigdy nie oddalając się od swojego gospodarza. Łatwo zrozumieć, jakie korzyści czerpie z tego związku ryba, ale co zyskuje ukwiał? Otóż, tak jak ukwiał chroni błazenki przed drapieżnikami, tak te broni go przed rybami zjadającymi ukwiały, przepędzając je. Ponadto każdy z partnerów korzysta z resztek pokarmu pozostawionego przez tego drugiego.

 

Występowanie

W naturze występują na Filipinach, w Indonezji, Australii, Malezji, Oceanie Indyjskim, Pacyfiku zachodnim, Tajlandii, Morzu Andamańskim, czy w okolicach Wysp Ryukyu. Są więc dość rozpowszechnione i na szczęście jak na razie ich populacji nie zagraża większe niebezpieczeństwo. Ma to zapewne związek z możliwością rozrodu ryb w niewoli.

 

Hodowla

Należy zapewnić im temperaturę wody od 24°C do 28°C. Warto również pokusić się o hodowanie ukwiału. Ryby te żyją z nimi w symbiozie. Są odporne na parzydełka ukwiałów i często robią sobie z nich naturalny dom. Bardzo ładnie to wygląda, gdy błazenki wręcz kąpią się w ich mackach. Korzyści z tej symbiozy są oczywiście dla obu stron. Otóż ryby korzystają z resztek pokarmu znajdującego się w ukwiale i są dodatkowo bronione przez jego parzydełka. Ukwiał z kolei jest broniony zaciekle przez błazenki. Zapytacie po co bronić ukwiał? Większość zwierząt nie zrobi mu nic złego, ale istnieją od tej reguły pewne wyjątki. Mam tutaj na myśli ryby z rodziny ustnikowatych, dla których ukwiał może stać się pożywieniem. Oprócz tego bezkręgowiec ten posiada w sobie glony, a te potrzebują minerałów, które znajdują się w odchodach błazenków. Samiec jest z reguły mniejszy od samicy. Ich bardzo specyficzna cechą jest zdolność zmiany płci. Jeżeli z jakichś powodów ginie samica, jej miejsce może zająć dominujący samiec, który przekształci się w samicę. Z kolei jego miejsce zajmuje inny samiec (ten który był zaraz po nim w hierarchii).

Wyżej wspomnianego zachowania nie zaobserwujemy raczej w akwarium. Powód? Bardzo prosty. Otóż w domowych warunkach niestety powinniśmy hodować maksymalnie jedną parę tych ślicznych ryb. Co więcej nie można również mieszać różnych gatunków błazenków. Co prawda możemy się o to pokusić, ale dopiero w akwariach o dużych litrażach i sugerowałbym tutaj pojemność od około 700 litrów wzwyż. Niestety ryby nie tolerują się wzajemnie i z reguły kończy się to śmiercią podczas walk.

 

Podsumowanie i ciekawostki o błazenkach

1. Istnieje 30 gatunków błazenków. Dwadzieścia dziewięć należy do rodzaju Amphiprion, a jeden do Premnas.
2. Często zamieszkują symbiotyczny ukwiał, który zapewnia im ochronę.
3. Większość gatunków błazenków ma ciało koloru pomarańczowego z jednym lub kilkoma białymi pasami.
4. Najpopularniejszym gatunkiem błazenków jest Amphiprion ocellaris, który jest chętnie trzymany w zbiornikach rafowych na całym świecie.
5. Błazenki są wszystkożerne.
6. Są to zwierzęta bardzo hierarchiczne.
7. Są monogamiczne.
8. Jak większość ryb, błazenki rozmnażają się jajorodnie.
9. Samiec opiekuje się gniazdem i narybkiem.
10. Młode błazenki wykluwają się w 6 do 10 dni po złożeniu jaj.
11. Błazenki są najczęściej sprzedawanymi rybami morskimi.
12. Średnia długość życia błazenków w naturze wynosi około 10 do 13 lat.
13. Wszystkie błazenki rodzą się jako samce.
14. Kiedy błazenkom brakuje ukwiałów, mogą zająć miękkie koralowce lub duże polipy koralowców kamiennych.

---

Źródła:

1. Amfiprion plamisty, \”Wikipedia\” [2023.27.10]
2. Amphiprion ocellaris (błazenek plamisty, błazenek okoniowy, \”Nemo\”), \”Tommy Aquario\” [2023.27.10]
3. Amphiprion ocelaris Błazenek okoniowy hodowla, \”Reefguard\” [2023.27.10]
4. Amphiprion ocellaris Amfiprion plamisty Błazenek plamisty Błazenek okoniowy, \”Akwarysta.EU\” [2023.27.10]
5. Błazenek okoniowy, \”Kakadu\” [2023.27.10]
6. Amphiprion, \”Wikipedia\” [2023.27.10]
7. Ciekawostki o Błazenkach, \”Ciekawostki Online\” [2023.27.10]

---

Oprac. Kamil Włósek, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International