Gepard grzywiasty, czyli drapieżny ssak z rodziny wielkich kotowatych [SK]

Gepard grzywiasty, gepard (Acinonyx jubatus) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów w obrębie rodziny kotowatych. Jest jedynym żyjącym przedstawicielem rodzaju Acinonyx. Gepardy należą do dzikich kotów, które zachwycają swoim umaszczeniem i eleganckimi ruchami. Są też najszybszymi zwierzętami lądowymi na świecie, które potrafią rozwinąć prędkość porównywalną z prędkością samochodu.

WYSTĘPOWANIE I ŚRODOWISKO

Afryka i Azja. Otwarte tereny trawiaste, półpustynne, sawanny, suche lasy, środowiska górskie. W Iranie: tereny równinne, solniska.

Obecnie prócz południowej Afryki, gdzie występują jeszcze stosunkowo licznie, ale tylko na obszarach parków narodowych i rezerwatów, można je spotkać w niewielkich populacjach na południowych obrzeżach Sahary oraz w Kenii, a także w izolowanej lokalizacji w Iranie. Duży stopień wsobności tej ostatniej populacji stwarza poważne ryzyko dla szans jej przetrwania. Główne ryzyko stanowią choroby genetyczne i presja środowiska, a także zagrożenie ze strony innych drapieżników (np. lwów, hien). Obecnie 95% gepardów ginie nie osiągnąwszy samodzielności. Dla porównania: na obszarze Serengeti żyje około 300 gepardów, około 3 tysięcy lwów i 9 tysięcy hien cętkowanych. Obecną liczebność gatunku (na swobodzie) szacuje się na około 7100 osobników.

AKTYWNOŚĆ

Aktywny głównie w ciągu dnia. Podczas pogoni za zdobyczą, na krótkich dystansach może osiągnąć prędkość ponad 100 km/h. Długie kończyny, giętki kręgosłup, stosunkowo mała głowa, duże nozdrza umożliwiające pobranie większej ilości powietrza do płuc stanowią przystosowanie do szybkiego pościgu.

Od 0 do 100 km/h gepard przyspiesza w około trzy sekundy. Dla porównania Porshe 911 GT3 robi to w 4,1 sekundy. – Dawid Ratajczak, Jak wytresować kota 2 Techniki zaawansowane

CHARAKTERYSTYKA

Długość ciała (bez ogona) 121–145 cm,

Długość ogona 63–76 cm,

Wysokość w kłębie 79–94 cm

Masa ciała samic 36–48 kg (średnio 43 kg), samców 39–89 kg (średnio 54 kg) (dotyczy gatunku występującego współcześnie). Ciało geparda jest smukłe i muskularne z długimi łapami, mimo iż wygląda na wątłego i delikatnego. Klatka piersiowa jest obszerna, a talia wąska. Ma małą głowę i krótki pysk, wysoko umieszczone oczy, duże nozdrza i małe okrągłe uszy. Jest jednym z nielicznych kotowatych, który nie potrafi chować pazurów (obok kota kusego, kotka wyspowego i kotka cętkowanego). Futro geparda jest płowe z okrągłymi czarnymi plamkami i czarnymi liniami po bokach pyska. Samce są przeważnie większe niż samice, mają także nieco większą głowę i bardziej muskularne ciało.

ROZMNAŻANIE

Samice rodzą od 3 do 5 młodych po ciąży trwającej od 90 do 95 dni. Młode ważą po urodzeniu od 150 do 300 g. Od matki odłączają się między 13. a 20. miesiącem życia. Gepard może żyć ponad 20 lat. W przeciwieństwie do innych kotów dorosłe samice nie mają swoich terytoriów i raczej unikają się wzajemnie. Samce czasami tworzą małe grupy, zwłaszcza jeśli pochodzą z tego samego miotu.

WARTO WIEDZIEĆ

Głównymi zagrożeniami dla gatunku są: utrata i fragmentacja siedlisk, zmniejszenie naturalnej bazy pokarmowej, nielegalne polowania, handel skórami i żywymi młodymi gepardami.

• nazwa łacińska: Acinonyx jubatus
• nazwa angielska : Cheetah
• status zagrożenia: IUCN –Red List – VU – (narażony)
• CITES – Konwencja Waszyngtońska – Zał. I
• objęty Europejskim Programem Ochrony Zwierząt – EEP (European Endangered Species Programme)

Wyróżniono cztery podgatunki geparda grzywiastego:

jubatus hecki

gepard saharyjski

– Maghreb, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)
jubatus jubatus

gepard grzywiasty

– Afryka Południowa
jubatus soemmerringi

gepard abisyński

– Półwysep Somalijski, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)
jubatus venaticus

gepard perski

– niegdyś Afryka Północna do centralnych Indii, obecnie centralny Iran, status IUCN CR (krytycznie zagrożony)

 

Etymologia

Etymologia słowa gepard: Guepardus (Guepar, Gueparda): fr. guepard „polujący lampart”, prawdopodobnie od fr. guet „obserwator” i łac. pardus „pantera, lampart”. Polska nazwa „gepard” pochodzi ze średniowiecznej łaciny: gattus pardus, co znaczyło „kot-leopard”. Nazwa rodzajowa współcześnie żyjącego gatunku oznacza po grecku „nieruchomy pazur” (gepardy jako jedne z nielicznych kotów nie potrafią chować pazurów), a nazwa gatunkowa, jubatus, oznacza po łacinie „grzywiasty” – z powodu grzywy, która zdarza się u niektórych młodych gepardów (tzw. reksów).

Udomowienie geparda

W Iranie już 3000 lat temu gepardy zostały udomowione przez arystokratów. Używano ich podczas polowań na antylopy, w ten sam sposób jak obecnie używa się psów chartów. Ponieważ gepardy są dużo mniej agresywne niż inne wielkie koty (jako jedyne spośród nich nie atakują człowieka), to próbowano je oswajać i wykorzystywać do własnych celów. Były używane nie tylko do ciągnięcia rydwanów i polowań, ale traktowano je również jako zwierzęta do towarzystwa – symbol wysokiego statusu właściciela. Do dziś młode są sprzedawane jako zwierzęta domowe. Jest to oczywiście nielegalne, ponieważ międzynarodowe konwencje zabraniają hodowli dzikich zwierząt lub gatunków zagrożonych wyginięciem.

Znaczenie dla człowieka

Futro geparda dawniej uznawane było za symbol wysokiego statusu społecznego. Obecnie ekonomiczne znaczenie geparda wynika z turystyki; koty te można także znaleźć w ogrodach zoologicznych. Ponieważ gepardy są dużo mniej agresywne niż inne wielkie koty (jako jedyne spośród nich nie atakują człowieka), młode są czasami sprzedawane jako zwierzęta domowe. Jest to nielegalne, ponieważ międzynarodowe konwencje zabraniają hodowli dzikich zwierząt lub gatunków zagrożonych wyginięciem.

Na gepardy w przeszłości polowano, ponieważ wielu rolników uważało, że stanowią zagrożenie dla zwierząt hodowlanych. Gdy zagrożenie gatunku osiągnęło szczyt, rozpoczęto różne kampanie edukacyjne dla farmerów, mające na celu zachęcenie ich do większej tolerancji dla tych zwierząt.

Gepardy, a drzewa

Gepardy należą do dzikich kotów, które zupełnie nie potrafią wspinać się na drzewa. Polują wyłącznie na lądzie i szybki bieg jest ich jedyną formą ucieczki w razie zagrożenia ze strony innych dzikich kotów, takich jak lwy czy pantery. Na szczęście pod tym względem mają szansę ze wszystkim zwierzętami na Ziemi.

---

Źródła:

1. 1. 1. Gepard, \”Strona Zoo Gdańsk\” [2023.111.10].
      2. , \”Strona Podróż Trwa\” [2023.11.10].
      3. Strona Wikipedii [2023.11.10].
      4. Strona Internetowa Koty. [2023.11.10]

   ---

   Oprac. Sylwia Kochniarczyk, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International