Niedźwiedź polarny (Ursus maritimus) – gigant z Północy [AF]

Niedźwiedzie polarnego (Ursus maritimus), znane również jako \”władcy północy,\” to symbole siły i wytrzymałości, które od wieków przyciągają uwagę ludzi na całym świecie. Ich biała sierść i potężna sylwetka stoją w kontraście do surowego, arktycznego krajobrazu, który stanowi ich naturalne środowisko. Ich niezwykła adaptacja do ekstremalnych warunków i rola w arktycznym ekosystemie sprawiają, że są istotnymi postaciami w świecie przyrody.

Charakterystyka i przystosowanie do środowiska:

Wielkość i wygląd:

Niedźwiedzie polarne to jedne z największych niedźwiedzi i jedne z największych żyjących drapieżników lądowych. Waga samców i samic różni się od siebie, co dla spostrzegawczego badacza jest ułatwieniem w identyfikacji i rozróżnieniu ich podczas obserwacji bez potrzeby zbyt bliskiego kontaktu.

Cechy samców:

• długość – do 310 cm,
• wysokość w kłębie – do 150 cm,
• przeciętna waga – ok. 490 kg.

Cechy samic:

• długość – ok. 210 cm,
• wysokość w kłębie – ok. 120 cm,
• przeciętna waga – ok. 400 kg.

Niedźwiedzie polarne mają charakterystyczną małą i wąską głowę, osadzoną na długiej szyi. Uszy niedźwiedzi są małe i okrągłe. Stopy zwierząt są duże i szerokie, co pozwala im stawać na tylnych nogach, ułatwia to podtrzymywanie dużej masy ciała w pionie, palce częściowo spięte są błoną pławną, która pełni funkcje płetw i umożliwia pływanie. Kolejną cechą są krótkie i ostre pazury, pomocne w polowaniu.

Futro i skóra:

Wbrew pozorom futro białego niedźwiedzia nie jest tak naprawdę białe, a przezroczyste, za to jego skóra jest czarna. Tworzą je tysiące włosów wypełnionych powietrzem, które chronią go przed zimnem. Kiedyś uważano że jego ciemna skóra pochłania promienie słoneczne, a warstwa futra służy jako przewodnik światła, ale badania prowadzone na zwierzętach obaliły ten mit. Gruby podszerstek pełni rolę izolacyjną: niedźwiedzie polarne zbytnio przegrzewają się przy temperaturach wyższych niż 10 °C, są niemal niewidoczne na fotografiach w podczerwieni; zaobserwować można tylko oddech i pysk. W odróżnieniu od innych ssaków Arktyki, niedźwiedzie polarne nie zmieniają latem futra na ciemniejsze.

Fitogeografia:

Niedźwiedzie polarne zamieszkują wąską niszę ekologiczną. Naturalnym środowiskiem tych zwierząt jest półkula północna. Można je spotkać w obszarze koła podbiegunowego, przede wszystkim u wybrzeży Arktyki. Zamieszkują także obszary takie jak m.in.:

1. Kanada
2. Stany Zjednoczone
3. Grenlandia
4. Dania
5. Norwegia
6. Rosjia

Ich głównymi miejscami bytowania są regiony przybrzeżne, ale także kry lodowe, które niesione morskim prądem które wykorzystywane jako transport w poszukiwaniu nowych obszarów lądowych. Mimo że rodzą się na lądzie, większość czasu spędzają w wodzie.

Mimo życia w stadzie niedźwiedzie świadomie zbliżają się do ludzi w przypadku braku pożywienia. Znane są sytuacje kiedy zwierzęta wchodziły do wiosek Eskimosów, albo zapuszczaj się do kanadyjskiego miasta Churchill.

Tryb życia:

Żywienie i polowanie:

Niedźwiedzie polarne są drapieżnikami, które polują głównie na zwierzęta morskie, głównie na foki ale ich dieta zawierać może również ptaki i ich jaja oraz małe ssaki. Ich żywienie opiera się przede wszystkim na tłustym mięsie, które dostarcza im niezbędnych kalorii do przetrwania w ekstremalnych warunkach arktycznych.

Niedźwiedzie polarne polują na swoją zdobycz głównie w środowisku lodowym i morskim. Ich technika polowania jest dostosowana do specyficznych warunków, w jakich żyją. Polując na foki wykorzystują często ich dobrze rozbudowany zmysł wzroku. Niedźwiedzie zazwyczaj czekają na otwartych polach lodowych, obserwując otwory w lodzie, przez które foki wychodzą na powierzchnię, aby oddychać. Niedźwiedź polarny ukrywa się obok otworu i czeka cierpliwie, aż foka pojawi się na powierzchni, po czym w skoku atakuje. Niedźwiedź polarny jest również zdolny do polowania pod wodą. Potrafi nurkować na znaczne głębokości, aby złapać zdobycz, a jego znakomita wytrzymałość i siła pozwalają mu z łatwością złapać fokę w wodzie.

Rozmnażanie:

Niedźwiedzie polarne rozmnażają się poprzez proces rozrodu płciowego. Występuje u nich okres godowy, który trwa od kwietnia do czerwca, kiedy samice wchodzą w ruję, co oznacza że są gotowe do rozrodu. Samce mają w zwyczaju rywalizować o samice, co doprowadza do walk między nimi. Ciąża u niedźwiedzi polarów trwa przez około 8 miesięcy, co oznacza, że samica rodzi młode zazwyczaj podczas zimowej hibernacji. Niedźwiedzie polarne zazwyczaj rodzą od jednego do dwóch młodych naraz, choć zdarzają się i większe mioty. Młode rodzą się w jaskiniach lub innych schronieniach matki, gdzie spędzają pierwsze miesiące życia. Rozród u niedźwiedzi polarów jest procesem, który jest związany z okresem ich życia i adaptacją do surowych warunków arktycznych. Ich zdolność do wychowywania potomstwa w tak trudnych warunkach jest kluczowa dla przetrwania gatunku w tym ekstremalnym środowisku.

Wychowanie potomstwa:

Po urodzeniu młode niedźwiadki ważą tylko 600-700 g. Matka niedźwiedzia polarnego opiekuje się młodymi przez około 2-3 lata, ucząc je, jak przetrwać w trudnym środowisku arktycznym i zdobywać pożywienie. Młode karmione są mlekiem samicy o wysokiej zawartości tłuszczu, co jest kluczowe dla ich wzrostu i rozwoju. Pierwsze miesiące życia spędzają, ssąc mleko i rosnąc w siłę. Urodzone w zimie niedźwiadki wychodzą po raz pierwszy ze schronienia na wiosnę. W ciągu pierwszych miesięcy życia młode są zbyt małe, aby towarzyszyć matce podczas polowań, więc pozostają w okolicy schronienia. To okres, w którym matka dalej karmi młode mlekiem. W miarę jak rosną, zaczynają uczyć, jak polować. Obserwując matkę uczą się, jak zdobywać pożywienie, technik polowania na foki, ryby i inne zwierzęta morskie. Niedźwiedzie polarne osiągają dojrzałość płciową w wieku około 4-5 lat. Wtedy samce i samice stają się gotowe do rozrodu i rozpoczynają poszukiwanie partnerów.

Zagrożenia:

Niedźwiedzie polarne są narażone na wiele zagrożeń, zarówno naturalne, jak i te związane z działalnością człowieka.

Jednym z najważniejszych i najbardziej doskwierających problemów populacji jest zmiany klimatyczne i globalne ocieplenie, co wiąże się z topnieniem lodowców arktycznych. Niedźwiedzie polarne zależą od lodu morskiego jako platformy do polowań na foki i inne zwierzęta morskie. Topnienie lodów skraca sezon polowań i sprawia, że dostęp do zdobyczy staje się trudniejszy. To poważnie zagraża ich zdolności do zdobywania pożywienia. Wraz z topnieniem lodów morskich, niedźwiedzie polarne muszą przebywać na lądzie przez dłuższy okres, co oznacza, że muszą korzystać z innych źródeł pożywienia, takich jak ptaki morskie i jaja ptaków, które nie dostarczają im takiej samej ilości kalorii.

Do końca tego stulecia może wymrzeć praktycznie cała populacja niedźwiedzia polarnego. Winne wymieraniu zwierząt są zmiany klimatyczne, powodujące stałe zmniejszanie się powierzchni lodu morskiego i ocieplanie zimnych rejonów.

Oprócz zagrożeń środowiskowych negatywny wpływ odciskają zakłócenia obszarów życia niedźwiedzi przez ludzi. Turystyka arktyczna i działalność przemysłowa w regionie arktycznym mogą zakłócać środowisko naturalne niedźwiedzi polarów i prowadzić do ich przepędzania z obszarów polowań. Wioski osiedlone w obszarach bliskich tym na którym występują niedźwiedzie to także potencjalne zagrożeni w aspekcie zabijania zwierząt dla korzyści lub w obronie własnej.

Ochrona:

Ochrona niedźwiedzi polarnych jest kwestią o ogromnym znaczeniu ze względu na ich zagrożony status i wpływ zmian klimatycznych na ich środowisko. Jednym z kluczowych kroków w ochronie niedźwiedzi polarów jest ratyfikacja i przestrzeganie międzynarodowych umów i regulacji, takich jak Konwencja o Międzynarodowym Handlu Gatunkami Zagrożonymi Wyginięciem (CITES) i Międzynarodowa Umowa o Ochronie Niedźwiedzi Polarnych. Te umowy zakazują handlu produktami pochodzenia niedźwiedzi polarów i wprowadzają ograniczenia dotyczące polowań na nie. Chronienie siedlisk i ekosystemów arktycznych jest kolejnym niezbędnym krokiem dla przetrwania niedźwiedzi polarów. Działania na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych i ograniczenia zmian klimatycznych mają fundamentalne znaczenie. Ograniczenie wpływu na obszary, na których żyją niedźwiedzie, jest kluczowe, aby utrzymać dostęp do ich głównego źródła pożywienia, jakim jest lód morski.

---

Źródła:

1. Niedźwiedź polarny, \”Wikipedia\” [2023.10.29]
2. A. Białek, Niedźwiedź polarny – opis, występowanie i zdjęcia, \”National Geographic Polska [2023.10.29]
3. Praca zbiorowa, Zwierzęta świata. Życie w warunkach ekstremalnych, 2009 Warszawa

---

Oprac. Aleksandra Falandysz, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International