Sroka zwyczajna (pica pica) – opis systematyczny [JT]

Sroki są ptakami niedocenianymi przez ludzi. Bierze się to stąd, że powszechne jest oskarżanie tego dużego ptaka o niecne postępki jakimi są kradzieże. Sroka złodziejka zapewne wiele osób spotkało się z tym niesprawiedliwym określaniem srok. Że niby to potrafią skraść wszystko co się świeci i znajduje się w polu ich widzenia. Twierdzenie to jest wysoce niesprawiedliwe.

Występowanie

Sroka zamieszkuje całą Europę (oprócz obszarów wysokogórskich, niektórych wysp na Morzu Śródziemnym i Islandii), dużą część Azji (z wyjątkiem terenów wysuniętych najdalej na północ i południe oraz pustyń). Izolowana populacja występuje na Kamczatce w Rosji.

W Polsce szeroko rozpowszechniony, jeden z najlepiej znanych ptaków, dość częsty ptak lęgowy na nizinach. Najbardziej powszechna na ziemi lubuskiej i w środkowej części Małopolski. Najrzadziej spotykana na Mazurach – tu mała liczebność srok związana jest z dużą lesistością obszarów. W górach na południu Polski sroka dolatuje do wysokości tylko 800 m n.p.m., ale populacje srok częstsze są jedynie w Karpatach.

Podgatunki

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia obecnie następujące podgatunki, zamieszkujące odpowiednio:

• Pica pica fennorum – Półwysep Skandynawski, kraje bałtyckie oraz północno-zachodnią Rosję
• Pica pica pica – Wyspy Brytyjskie, Półwysep Skandynawski oraz na południe po Morze Śródziemne (w tym niektóre wyspy) i Azję Mniejszą
• Pica pica melanotos – Półwysep Iberyjski
• Pica pica bactriana – środkową Rosję po Iran, Indie i Mongolię, oraz zachodnią i południową Syberię
• Pica pica leucoptera – południowo-wschodnią Syberię, Mongolię i północno-wschodnie Chiny
• Pica pica camtschatica – izolowana populacja na Kamczatce

Morfologia

Ptak o smukłej sylwetce z długim ogonem i charakterystycznym czarno-białym upierzeniu. Obie płci ubarwione jednakowo, ale samiec jest zwykle nieco większy i cięższy od samicy, ma dłuższy ogon. Bardzo długi, zaostrzony ogon z piórami o stopniowanej długości (środkowe sterówki najdłuższe, skrajne – krótsze). Pomimo swej długości ogon nie przeszkadza ptakowi w przemykaniu pomiędzy gęstymi krzaczastymi zaroślami.

Głowa, dziób, gardziel, skrzydła, tył ciała i ogon ciemnoczarny, odcinający się jaskrawo od pozostałych, białych części ciała: brzucha, boków i barkówek. Tęczówki ciemnobrązowe.

Czarne pióra mają metaliczny połysk: na skrzydłach najwyraźniejszy, zielonogranatowy; na ogonie zielonobrązowy, na wierzchu głowy zielony, a na grzbiecie i pozostałej części głowy szkarłatny. Dziób i nogi czarne. Pisklęta sroki podobne do dorosłych srok, ale ich upierzenie mniej błyszczy, a ogon jest krótszy.  Wyjątkowe u krukowatych, nie w pełni czarne, kontrastowe upierzenie sprawia, że w terenie nawet z daleka łatwo jest zobaczyć srokę. Pod względem wielkości sroka jest ptakiem mniejszym od wrony i dorównuje gołębiowi.

Pożywienie

Wszystkożerna, ale przeważa pożywienie pochodzenia zwierzęcego. Skład pożywienia sroki bardzo urozmaicony: od owadów i larw owadów (szczególnie lubi chrząszcze), pająków, robaków, dżdżownic, jaszczurek, żab i innych płazów, ślimaków i myszy oraz szczurów, po ziarno zbóż, nasiona chwastów, różne jagody i owoce, jaja i pisklęta ptaków (plądruje gniazda innych ptaków śpiewających i łownych), a nawet i małe kurczaki. Sroka żeruje przeważnie na ziemi w poszukiwaniu bezkręgowców.

Chętnie zjada padlinę albo odpadki organiczne i znajdowane w kontenerach na śmieci. Tak jak u innych krukowatych skład diety uzależniony jest od pory roku i miejscowych zasobów.

Sroka swoich ofiar szuka zarówno na drzewach i krzewach, jak i na ziemi. W trakcie polowań chwyta i zabija swe ofiary dziobem. Poza tym potrafi łowić owady w locie. Jesienią i zimą częściej sięga po pożywienie roślinne albo łatwe łupy, jak odpadki albo martwe zwierzęta leśne, na przykład rozjechane na drogach. Żeruje przeważnie na ziemi, a bardzo rzadko na drzewach i krzewach.

Środowisko

Sroka pierwotnie zamieszkiwała tylko nadrzeczne zarośla, szczególnie kolczaste zakrzewienia głogu, obrzeża lasów i bardzo małe, młode drzewostany z domieszką olchy, wierzby, osiki i brzozy. Obecnie występuje często również w krajobrazie rolniczym – na polach i łąkach z kępami drzew i krzewów, w sadach i ogrodach niedaleko osiedli ludzkich, w parkach, na wsiach i w niektórych dzielnicach miast i zadrzewieniach w dolinach rzek. Coraz częściej spotykana również w dużych miastach. Sroka szuka zatem miejsc, gdzie znajdzie wystarczającą liczbę kryjówek, ale i nisko porośniętych albo całkowicie pozbawionych wyższych roślin obszarów, w tym o stepowym charakterze. Nie przeszkadza jej bezpośrednia obecność ludzi, toteż można ją zobaczyć na mało zadrzewionych ulicach w śródmieściach miast. Unika natomiast zwartych lasów, rozległych otwartych terenów bez krzewów i drzew oraz dużych wzniesień.

W miastach w Polsce zaczęła się pojawiać w latach 70. XX wieku (wcześniej omijała ludzkie osiedla). Na początku gniazdowała tylko na niedostępnych i dużych drzewach. Stopniowo, gdy nisza ta ulegała wysycaniu, zaczęła swoje lęgi wyprowadzać w niskich zakrzaczeniach. Proces zasiedlania miast przez srokę postępował od zachodu Polski i kierował się ku wschodowi kraju. Wraz ze wzrostem liczby srok w miastach notuje się spadek, w niektórych miejscach w Polsce bardzo duży, srok zamieszkujących wsie. W niektórych miastach w Polsce prowadzi się zabiegi ograniczające zbyt duży rozród srok, ponieważ kradną one lęgi kosów i drozdów, które bardziej są pożądane w miejskich parkach i ogrodach.

---

Żródła:

1. 10 Interesujących Ciekawostek o Srokach – Fajne Podróże (fajnepodroze.pl)
2. Sroka zwyczajna – Wikipedia, wolna encyklopedia
3. SROKA. Ptak. Zwierzę – sroka, sroka pospolita, sroka zwyczajna (ekologia.pl)

---

Oprac. Julia Trojan, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International