Waran z Komodo (varanus komodoensis) – opis systematyczny (FS)

Waran z Komodo (varanus komodoensis) Największa żyjąca jaszczurka. Głowa duża i szeroka, szyja gruba i masywna, baryłkowaty tułów, ogon gruby, w dalszej części bocznie spłaszczony, równy połowie długości ciała. Szeroka szczęka uzbrojona w 60 zębów. Ciało pokryte ziarnistymi łuskami. Grzbiet ciemnobrązowy, pokryty czarnymi plamkami.

Zachowanie

Aktywny w dzień, noc spędza w wygrzebanych przez siebie norach. Poluje z zasadzki, do upatrzonej zdobyczy zakrada się od tyłu. Atakując mniejszą zdobycz, może rzucić się wprost do jej szyi. Większą ofiarę (np. jelenia czy dziką świnię) stara się najpierw powalić na ziemię (m.in. przy użyciu potężnego ogona, którego siła uderzenia równa się sile ciężaru 2 ton), a następnie rozedrzeć na strzępy lub doprowadzić do jej wykrwawienia.

Inny przedstawiciel rodziny waranów, waran kolorowy, wytwarza prawdziwy jad. Twierdzą przy tym, że ukąszenia dwóch innych przedstawicieli tej rodziny – Varanus scalaris i warana z Komodo – wywołują u ukąszonej ofiary objawy wskazujące bardziej na działanie jadu, niż na infekcję bakteryjną. Późniejsze badania potwierdziły fakt wytwarzania przez warany z Komodo prawdziwego jadu. Autorzy kwestionują też wpływ występujących w ślinie waranów bakterii na śmierć ich ofiar. Na krótkim odcinku waran z Komodo może biec z szybkością do 20 km/h. Potrafi też pływać w pogoni za ofiarą.

Rozmiary

Ogólny opis rozmiarów dotyczących warana z Komodo:

• Długość ciała: Długość ciała warana z Komodo może wynosić od 2 do 3 metrów, ale niekiedy osobniki samce osiągają nawet długość do 3,13 metra, co czyni je jednymi z najdłuższych jaszczurek na świecie,
• Masa ciała: Warany z Komodo są niezwykle masywne. Dorosłe osobniki mogą ważyć od 70 do 90 kilogramów, choć znane są przypadki osobników, które przekroczyły 100 kilogramów,
• Ogon: Ogon warana z Komodo stanowi znaczną część jego długości ciała i może osiągać długość do około 1 metra. Jest to przydatne narzędzie zarówno do równoważenia, jak i do obrony,
• Wysokość w kłębie: Warany z Komodo osiągają wysokość w kłębie od 70 do 90 centymetrów,
• Głowa: Głowa warana z Komodo jest duża w porównaniu do reszty ciała, ma charakterystyczny kształt z wydłużoną mordą, ostro zakończonym pyskiem i dużymi szczękami.

Pokarm

Większe kręgowce, głównie ptaki i ssaki (konie, bawoły wodne, świnie, jelenie) odnotowano także kilka śmiertelnych ataków na ludzi, warany są także kanibalami. Warany z Komodo nie mają wrogów naturalnych w łańcuchu pokarmowym, jedynym zagrożeniem dla młodych waranów są dorosłe osobniki.

Warany z Komodo są również padlinożercami i z powodzeniem wykorzystują zdechłe zwierzęta jako źródło pożywienia. Posiadają zdolność do wykrywania padliny na odległość, co pomaga im znaleźć pokarm, zwłaszcza w okresach, gdy polowanie jest trudniejsze. Warany z Komodo często pozostawiają swoje kryjówki w pobliżu źródeł wody, gdzie mogą czatować na zdobycz. Po udanym polowaniu, wracają do swojej kryjówki, aby trawić zdobycz.

Występowanie

Na należących do Indonezji wyspach Archipelagu Sundajskiego żyje ok. 6 tys. waranów:

1. Komodo (1700 osobników),
2. Rinca (1300),
3. Gili Motang (100),
4. Flores (ok. 2 tys.).

Najstarsze znane skamieniałości waranów z Komodo odkryto w osadach z pliocenu i plejstocenu w Australii. Sugeruje to, że gatunek ten wyewoluował w pliocenie właśnie na tym kontynencie i stamtąd skolonizował niektóre wyspy indonezyjskie. Kręg przedstawiciela tego lub bardzo podobnego gatunku odkryto też w osadach ze środkowego plejstocenu na Jawie.

W Polsce warany można oglądać w Starym Zoo w Poznaniu, gdzie mieszkają od 2005 roku i w Ogrodzie Zoologicznym we Wrocławiu, od lipca 2014.

Rozmnażanie

Okres godowy

Pomiędzy majem a sierpniem przebiegają gody, a we wrześniu samice składają do wykopanych jam w ziemi po kilkanaście i więcej jaj o długości 12 cm w pergaminowatych osłonkach. Wyklute warany ważą ok. 100 g i mają 40 cm długości. potrzebują ok. pięciu-sześciu lat, by urosnąć do 2 metrów długości, a mogą żyć ponad 50 lat.

Podczas okresu godowego samce stają się bardziej agresywne i konkurencyjne. W tym czasie dochodzi do walk między nimi o dostęp do samic. Te walki mogą być bardzo brutalne, a samce często używają swoich potężnych szczęk i ogonów do obrony swojego terytorium i prób zdobycia partnerki.

Kopulowanie bezpłciowe

Samice waranów z Komodo prawdopodobnie przy braku samców mogą rozmnażać się partenogenetycznie. Opisano przypadki dwóch samic, które złożyły niezapłodnione jaja – fingerprinting genetyczny potwierdził, że genotyp wyklutych z nich młodych jest identyczny, jak ich matek. Jedna z tych samic później rozmnażała się płciowo.

Młode smoki z Komodo potrzebują 10 lat, by osiągnąć dojrzałość płciową. Warany dożywają do 50 lat. Także w kwestii rozmnażania naukowcy odkryli ciekawe fakty. Brytyjscy badacze odkryli, że warany z Komodo mogą rozmnażać się bez udziału samców. Naukowcy zanotowali przypadki, kiedy osamotniona samica uciekała się do dzieworództwa.

---

Źródła:

1. Waran z Komodo, \”Wikipedia\” (29.10.2023)
2. Waran z Komodo – opis, występowanie i zdjęcia. Gad waran z Komodo ciekawostki, \”Ekologia.pl\” (29.10.2023)
3. Niezwykle przebiegły łowca, ofiarę dopada z ukrycia. Dlaczego waran z Komodo jest tak groźny? \”bryk.pl\” (29.10.2023)

---

Oprac. Filip Sokół, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International