Sarna europejska (Capreolus capreolus) – królowa Polskich lasów [SL]

Sarna europejska (Capreolus capreolus) to jeden z najbardziej urokliwych mieszkańców europejskich lasów. W Polsce jest uznana jako gatunek pospolity w całym kraju. Jej elegancka sylwetka, subtelna uroda i wdzięczne poruszanie się przyciąga uwagę wielu miłośników przyrody.

Występowanie sarny europejskiej

Na świecie

Sarna europejska jest gatunkiem, który można spotkać w większości krajów Europy, części Azji Mniejszej i w obszarze Morza Kaspijskiego. Warto zaznaczyć, że w Azji Mniejszej występuje blisko spokrewniona z nią sarna syberyjska, która była niedawno traktowana jako podgatunek sarny europejskiej. Ich obszary występowania graniczą ze sobą w pasie górskim Kaukazu.

W Polsce

W Polsce sarna europejska jest gatunkiem powszechnym i można ją znaleźć w całym kraju, przy czym jest najliczniejsza na zachodnich obszarach. Jej siedliska obejmują zarówno lasy liściaste i mieszane, jak i tereny otwarte, takie jak łąki czy obszary uprawne. Co ciekawe, sarna europejska przystosowała się również do życia na otwartych terenach uprawnych oraz w pobliżu osiedli i miast.

Charakterystyka

Sarna europejska to zwierzę średniej wielkości, o smukłym ciele, długich nogach i eleganckim wyglądzie. Oto kilka kluczowych informacji dotyczących charakterystyki sarny europejskiej:

• Sarny europejskie osiągają długość ciała wynoszącą od 95 do 140 cm;
• wysokość w kłębie mieści się w zakresie od 60 do 90 cm;
• ogony sarn zazwyczaj mają od 1 do 2 cm długości;
• dorosłe osobniki ważą między 15 a 35 kg.

Warto zwrócić uwagę na różnice między samcami (kozioł, często mylony z jeleniem) a samicami (kozy). Samce są nieco większe i cięższe niż samice. Wyróżniają się także porożem, które zrzucają jesienią, a nowe poroże rośnie w okresie zimowym.

Tryb życia

Tryb życia sarn europejskich ukrywa w sobie wiele fascynujących aspektów, od zachowań społecznych po preferencje żywieniowe. Tworzą stada, które skupiają się od późnej jesieni do wiosny, a te grupy prowadzone są przez doświadczone samice. Po okresie rui, stada rozpadają się na mniejsze grupy. Bardzo dobrze potrafią dostosować się do życia w różnych warunkach.

Sarny mają zdolność do dobrego dostosowywania się do warunków panujących na danym terenie. Żyją w każdym kompleksie leśnym o bujnym podszyciu, a także na większych bezdrzewnych przestrzeniach otoczonych zaroślami, czasami blisko ludzkich siedzib.

Samce sarn wykazują zachowania terytorialne i agresję związaną z obroną swojego terytorium.

Pożywienie

Sarny europejskie poszukują pożywienia we wczesnych godzinach porannych, podczas południa i wieczorem, a niekiedy można je spotkać żerujące także w nocy. Żywią się roślinami, w tym trawami, ziołami, liśćmi, grzybami i owocami leśnymi.

Wygląd

Sarna europejska jest niezwykle wdzięcznym zwierzęciem o zróżnicowanym ubarwieniu w zależności od pory roku. Latem mają sierść czerwonobrązową, a zimą ich sierść staje się siwo-brązowa lub siwo-żółta. Charakterystyczną cechą jest biała lub żółtawa plama na pośladkach, często nazywana lustrem. W różnych regionach można spotkać sarny o odmiennej barwie sierści, w tym osobniki o czarnym lub białym ubarwieniu. Sarny europejskie charakteryzują się także małymi, ostro zakończonymi racicami. Palce boczne są wysoko osadzone i nie dotykają podłoża. Ich sylwetka jest smukła, poruszają się delikatnie i z gracją.

Rozród

Cykl rozrodczy sarn europejskich jest interesujący i obejmuje kilka istotnych aspektów. Sarny osiągają dojrzałość płciową w wieku 2 lat. Długość życia sarn europejskich wynosi od 5 do 12 lat.

Ciąża u saren trwa prawie 10 miesięcy, ale istnieje zjawisko ciąży przedłużonej, polegającej na zahamowaniu rozwoju zarodka na okres około 150 dni. Wykot, czyli narodziny młodych, mają miejsce w maju lub czerwcu. Matka rodzi od 1 do 3 koźląt i pozostawia je w ukryciu, podchodząc do nich tylko na czas karmienia. Młode zaczynają pobierać pokarm roślinny w drugim tygodniu życia, a dojrzałość płciową osiągają w wieku 2 lat.

Łowiectwo i przeznaczenie

Sarna europejska odgrywa istotną rolę w ekosystemach leśnych i rolniczych. Ma duże znaczenie dla ludzi w kontekście łowiectwa i wykorzystania jej surowców. Surowce sarny wykorzystuje się do:

1. Produkcji sarniny (mięso).
2. Produkcji zamszu (skóra).

Okres polowań na kozły trwa od 11 maja do 30 września, natomiast na kozy i koźlęta polowania prowadzi się od 1 października do 15 stycznia.

Mimo, że sarna europejska jest gatunkiem łownym, jej populacja w Polsce wynosi około 828 000 osobników według danych GUS. Gatunek ten nie jest zagrożony wyginięciem i posiada status LC (least concern – niskiego ryzyka) w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów.

Ciekawostki

Sarna europejska to fascynujące zwierzę, które kryje w sobie wiele interesujących faktów. Jednym z nich jest odkrycie samca sarny europejskiej w Prato we Włoszech, który posiadał nietypową odmienność genetyczną – miał tylko jeden parostek na środku czaszki. Naukowcy uważają to za rzadką wadę genetyczną, szczególnie biorąc pod uwagę, że jego bliźniak wyposażony był w normalne poroże.

Inną charakterystyczną cechą sarny europejskiej jest jej skuteczna obrona przed drapieżnikami. Młode sarny, tuż po narodzinach, nie posiadają własnego zapachu, przez co drapieżniki nie są w stanie ich wyczuć. Matki pozostawiają młode w ukryciu, zbliżając się do nich jedynie na czas karmienia. Ta naturalna strategia obronna jest charakterystyczna dla wielu gatunków jeleniowatych i pomaga młodym sarnom uniknąć niebezpieczeństwa ze strony drapieżników.

W niektórych regionach Polski młode padają ofiarą maszyn rolniczych. Aby zapobiec temu problemowi, ludzie umieszczają trzepoczące na tyczkach przedmioty wzdłuż łąk i pól, co sprawia, że matki saren nie ukrywają w tych miejscach swoich młodych.

---

Źródła:

1. Sarna Europejska, \”Wikipedia\” [29.10.2023]
2. Sarna Europejska, \”Media Nauka\” [29.10.2023]
3. H. Komosińska, E. Podsiadło, Ssaki kopytne: przewodnik, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa 2002, s.304

---

Szymon Lipiński, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International, 2023