Koala australijski (phascolarctos cinereus) – eukaliptusowy miś [MK]

Koala australijski (phascolarctos cinereus) – gatunek ssaka z rodziny koalowatych (Phascolarctidae), nadrzewne zwierzę roślinożerne, zamieszkujące wschodnią Australię. Koala schodzi na ziemię tylko po to, aby przejść na kolejne drzewo. Żyje samotnie lub w niewielkich grupach złożonych z samca i kilku samic.

Zasięg występowania

Koala australijski występuje we wschodniej i południowo-wschodniej Australii, gdzie jest rozpowszechniony, ale w nieco niejednolitej dystrybucji od okolic Cairns w północnym Queensland w dół wschodniej Australii, przez Nową Południową Walię, Wiktorię i poprzez południowo-wschodnią Australię Południową. Introdukowany na różnych wyspach w okolicach Queensland i Wiktorii oraz w kilku miejscach w Australii Południowej.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Długość ciała samic to 65–73 cm, a samców 67–82 cm. Masa ciała samic waha się w przedziale 4,1–11 kg, u samców natomiast waga jest nieco większa i znajduje się w przedziale 4,2–14,9 kg.

Futro koali jest szare lub brązowe, zależnie od położenia geograficznego. Mają też białe akcenty futra, zwykle są to podbródek oraz brzuch. Białą sierść mają także w uszach.

Środowisko życia

Większość swego życia spędza na najwyższych gałęziach drzew eukaliptusowych. Występuje na terenach nie wyższych niż 600 m n.p.m. Uaktywniają się głównie nocą.

Na podstawie badań przeprowadzonych w 2014 roku na Uniwersytecie w Melbourne ustalono, że koale australijskie chłodzą swoje organizmy schodząc na niższe partie drzew i przyciskając pokryty cienkim futrem brzuch do konarów, ponieważ ich temperatura może być niższa nawet o 7 °C niż temperatura powietrza. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Sydney dowodzą natomiast, że koale australijskie chłodzą się na „drzewach schronieniach”, takich jak rzewnia, a nie eukaliptus, które są ich źródłem pokarmu.

Skład pokarmu

Układ trawienny koali australijskiego umożliwia trawienie jedynie liści wybranych gatunków roślin. Koala preferuje eukaliptusy (Eucalyptus), ale uzupełnia też dietę liśćmi kilku gatunków z rodzajów Corymbia, Angophora, Lophostemon, banksja (Banksia), Leptospermum i melaleuka (Melaleuca). Dorosły osobnik zjada dziennie od 0,5 do 1 kg liści. Większość substancji mineralnych pobiera z soczystych liści. Wodę pije rzadko, dopiero gdy z powodu suszy zmniejsza się jej ilość w liściach, pije ją częściej.

Rozmnażanie

Samce wydają w okresie godowym głośne ryki, które służą samicy przy wyborze partnera do rozrodu. Za donośność dźwięku odpowiadają długie struny głosowe, które przyczepione są do krtani znajdującej się obok trzeciego i czwartego kręgu szyjnego.

Okres godowy występuje od grudnia do marca. Ciąża trwa 25–35 dni. Zazwyczaj rodzi się jedno młode, które jest ślepe i nieowłosione, oraz waży 1 g. Następnie dorasta w torbie matki przez około 6 miesięcy. Podczas pierwszych 5 miesięcy odżywia się mlekiem matki, w 6. miesiącu zaczyna pobierać częściowo przetrawiony pokarm z jelita matki. Młode koala pozostają z matką (najczęściej uczepione jej grzbietu) do następnego okresu godowego. W tym samym czasie osiągają również dojrzałość płciową.

Etymologia nazwy

Słowo koala pochodzi od wymarłego języka aborygeńskiego z okolic Sydney, gula lub gulawany. Pierwotnie samogłoska \”u\” w języku łacińskim była pisana jako \”oo\” (coola bądź koolah). Najprawdopodobniej w wyniku błędu została zamieniona na \”oa\”. Koala jest popularnie nazywany „misiem koala”, co błędnie sugeruje pokrewieństwo z niedźwiedziami.

Etymologia nazwy łacińskiej (phascolarctos cinereus) wyraźnie sugeruje powiązania z wyglądem koali, jakimi jest charakterystyczna cecha torbaczy i ich skórzanych worków oraz najczęstszego ich ubrawienia futra – koloru popielatego/szarego.

Choroby i patologie

Częstość występowania chorób jest wskaźnikiem dobrego odżywiania i stresu w populacjach. W żywej przestrzeni życiowej częstość występowania chorych koali jest niska i nie stanowi problemu dla przetrwania społeczności. Lokalnie niewystarczająca różnorodność genetyczna może jednak zwiększać częstość występowania niektórych chorób. W takim przypadku społeczność staje się bardzo podatna na choroby.

Koale mają bardzo słaby układ odpornościowy i często chorują. Ich najczęstsza choroba, zapalenie zatok, może przekształcić się w zapalenie płuc, zwłaszcza w zimnych porach roku. Koale są również szczególnie wrażliwe na stres związany z ich przestrzenią życiową i stresem cielesnym. Gdy są zestresowane, kiwają uszami i mają czkawkę. Ze względu na dużą aktywność i stres w okresie lęgowym stają się również szczególnie podatne na choroby.

Objawy przedstawiane przez chorą koalę:

• czerwone lub łzawiące oczy;
• ślina wypływająca z ust;
• mokre lub sklejone futro;
• spowolnienie aktywności;
• trzymanie na tym samym drzewie przez kilka dni;
• obrzęk wokół uszu;
• nagła utrata wagi.

Ochrona i zagrożenia

Od 1927 r. koala jest objęty całkowitą ochroną. Jest uznawany za gatunek narażony na wyginięcie, w związku ze spadkiem liczebności o 28% w ciągu ostatnich 18–24 lat (trzech pokoleń). Przyczyniła się do tego głównie susza. W latach dwudziestych XXI wieku liczba się podwoiła. Obecnie żarłoczność zwierzęcia zagraża lasom eukaliptusowym. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable „narażony”).

Populacje koali zaczęły kurczyć się jeszcze przed pożarami. Rozbudowujące się miasta i oczyszczanie gruntów pod rolnictwo doprowadziło do tego, że zwierzęta straciły część siedlisk w lasach eukaliptusowych na wschodzie Australii.

Z badań WWF wynika, że w pożarach buszu na przełomie 2019 i 2020 r. ucierpiało ponad 60 tys. koali. W sumie płomienie strawiły teren 17 milionów hektarów. W odpowiedzi na ten problem w Australii wprowadzono szereg działań mających na celu ochronę koali. Tworzone są nowe rezerwaty, ograniczona jest wycinka lasów, prowadzone są także kampanie edukacyjne i programy hodowlane.

---

Źródła:

1. Koala australijski, \”Wikipedia\” [2023.10.27].
2. Koalowate, \”Wikipedia\” [2023.10.27].
3. P.Ryndak, Koala australijski, \”Ewolucja Myślenia\” [2023.10.27].
4. M.Łysiak, Koale oficjalnie zagrożone wyginięciem. Ekolodzy martwią się też o mniej znane gatunki zwierząt, \”Nathional Geographic\” [2023.10.27].

---

Oprac. Martyna Kotlarska, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International