Dymówka, jaskółka dymówka – gatunek ptaka wędrownego

Dymówka, jaskółka dymówka (Hirundo rustica) – w Polsce bardzo liczny ptak lęgowy, najliczniejszy z trzech występujących tu gatunków jaskółek. Wędrowny na duże dystanse, jego przyloty są od kwietnia do końca maja, powroty na zimowiska od września do października. Najdłużej zwlekające do migracji osobniki widywano jeszcze w listopadzie.

Środowisko

Zamieszkuje rozległe obszary na kuli ziemskiej – niemal całą Eurazję (prócz północnych krańców), część północnej Afryki i prawie całą Amerykę Północną. Zimuje w południowej i południowo-wschodniej Azji, północnej Australii i niektórych wyspach Oceanii, w subsaharyjskiej Afryce, Ameryce Środkowej i większej części Ameryki Południowej. Pojedyncze osobniki notowano także w Antarktyce.

W Polsce pierwotnymi siedliskami tego ptaka były rozległe stepy z pasącymi się na nich dużymi ssakami kopytnymi, które skupiały wiele owadów. Gatunek uległ silnej synantropizacji, występuje niemal wyłącznie w pobliżu ludzkich siedzib.

Najczęstsze miejsca występowania:

• Pola i łąki
• Pastwiska
• Ogrody

Głównym środowiskiem życia są więc wsie i przedmieścia. Najliczniejsze populacje notuje się w krajobrazach rolniczych, które urozmaicają większe zbiorniki wodne, a zwłaszcza tam, gdzie dodatkowo wypasa się stada zwierząt hodowlanych.

Charakterystyka

Charakterystyka Zewnętrzna

Dorosły samiec jaskółki dymówki podgatunku nominatywnego H. r. rustica mierzy 17-19 cm, w tym 2-7 cm wydłużonych zewnętrznych piór ogonowych. Rozpiętość skrzydeł wynosi 32-34,5 cm, a waga 16-22 g. Jest to smukły, niewielki, niebiesko-czarny ptak o ceglastoczerwonym czole i podgardlu. Silnie wcięty ogon, skrzydła dość długie i wąskie, ostro zakończone. Wierzch czarny z granatowym połyskiem, na piersi czarna obwódka, tej samej barwy obwódka na szyi. Mały, czarny dziób. Nogi drobne, czarne. Na spodniej stronie ogona białe plamy. Słaby dymorfizm płciowy – obie płci ubarwione jednakowo, samice mają jedynie nieco krótsze zewnętrzne sterówki, niebieskie górne partie ciała i pas piersiowy są mniej błyszczące, a podbrzusze jaśniejsze. Młode mają bardziej matowe upierzenie, krótsze zewnętrzne sterówki, mniej wyraźnie zaznaczoną plamę na podgardlu, obrożę na piersi nakrapianą oraz podgardle i czoło bladoróżowe.

Przedstawiciele podgatunków H. r. transitiva i H. r. savignii mają rdzawy brzuch i węższą lub wręcz niewidoczną obrożę na piersi. Od podobnej jaskółki oknówki odróżnia się dymówkę po wąskich, długich skrajnych sterówkach i całkowicie ciemnym wierzchu ciała. Jest wielkości wróbla, choć ma dużo smuklejszą sylwetkę. Bardzo łatwa w obserwacji w trakcie chwytania owadów nad łąkami lub jeziorami.

Głos

Chociaż śpiewają obie płcie, śpiew samic został opisany dopiero niedawno. Ostrzega przed niebezpieczeństwem krótkim i wysokim „ciwit ciwit”. Śpiew świergoczący, miękki, przerywany charakterystycznym terkotem.

Zachowanie

Większość dnia spędza w powietrzu, bo to tam znajduje dla siebie pożywienie. W tym czasie przelatuje wiele kilometrów. Lata zwinnie, szybko (prędkość przelotowa dymówki wynosi ok. 32 km/h, choć może dojść nawet do 90 km/h, pozwala jej to w trakcie wędrówek pokonywać ponad 300 km na dzień), często nisko nad ziemią, robiąc w powietrzu nagłe zwroty i przekręcając się na boki.

Chętnie odpoczywa na drutach lub antenach. Prawie nigdy nie siada na ziemi – jedynie w czasie budowy gniazda, po to aby zebrać błoto jako budulec. Pije wodę, zniżając lot nad rzeką lub jeziorem, uderzając brzuszkiem o powierzchnię wody i chwytając rozbryzgujące się krople.

To jeden z mniej płochliwych ptaków, sam szuka obecności człowieka, którego obiekty ułatwiają mu wydanie na świat potomstwa. Młode mogą być wychowywane na gankach wiejskich domów, nawet w zamieszkałych domostwach.

Jest ptakiem bardzo odważnym wobec potencjalnych wrogów. Gdy w locie widzi przechodzącego kota, podnosi głos alarmowy, podlatuje do niego i próbuje szturchać pazurami.

Pożywienie

Dymówki to drapieżniki i typowi owadożercy. Łapią większość swej zdobyczy podczas bardzo licznych lotów w pobliżu gniazda. Spędzają przez to większość życia w locie. Polują i zjadają w ten sposób różne muchówki, błonkówki, komary, mszyce, ćmy, chrząszcze, osy, motyle i inne owady latające. To ich pokarm podstawowy. Podczas żerowania lecą niżej, niż wiele innych ptaków. Niemal przylegają przy tym do ziemi lub powierzchni wody.

Piją też wodę w locie tuż nad lustrem, które „prują” otwartym dziobem. Mogą też jednak pić wodę, siadając w tym celu na brzegach płytkich zbiorników wodnych. Biorą też glinę do budowy gniazd. Jak każda jaskółka, dymówka jest przy tym bardzo łatwa do obserwacji. Można ją podglądać przed wszystkim w trakcie chwytania owadów łapanych w locie nad łąkami, bagnami, rzekami czy jeziorami. Należy wiedzieć, że względu na sposób żerowania na żywych owadach, w trakcie deszczowych i chłodnych dni jaskółki muszą głodować.

Nie mogą bowiem schwytać w takich warunkach dostatecznej ilości owadów. Gdy lato jest zimne i deszczowe, spada liczebność owadów. To sprawia, że wygłodniałe jaskółki spędzają większość czasu w lotach nad lustrem wody. W takich miejscach jest więcej insektów. Wysokość lotu jaskółek jest wtedy uznawana przez niektórych do prognozowania pogody. Przed opadami deszczu powietrze staje się bowiem bardziej wilgotne i owady obniżają przez to lot. W pogoni za nimi podobnie muszą też latać i dymówki.

---

Źródła:

1. Dymówka, Wikipedia [09.07.2023]
2. Sylwia Aptacy, Co je jaskółka [31.05.2022]

---

Wiktoria Śliwa, CC By 4.0 International