Żarłacz tygrysi (Galeocerdo cuvier) – morski drapieżnik [DR]

Żarłacz tygrysi, rekin tygrysi (Galeocerdo cuvier) – gatunek rekina, największy przedstawiciel rodziny żarłaczowatych i jedyny przedstawiciel rodzaju Galeocerdo.
Jest stosunkowo dużym rekinem, którego długość może dochodzić do 5 m. Występuje w wodach tropikalnych i umiarkowanych, a szczególnie często spotykany wokół wysp centralnego Pacyfiku. Jego nazwa gatunkowa pochodzi od ciemnych plam lub pasów ułożonych w poprzek ciała, które kształtem przypominają wzór na sierści tygrysa. Wzór ten u starszych osobników staje się mniej wyraźny.

Taksonomia

Rekin tygrysi został po raz pierwszy opisany przez François Pérona i Charles’a Alexandre’a Lesueura w 1822 roku jako Squalus cuvier. W 1837 roku Müller i Henle stworzyli nowy rodzaj Galeocerdo dla tego gatunku, proponując nazwę Galeocerdo tigrinus. Nazwa rodzajowa Galeocerdo pochodzi od greckiego galeos, oznaczającego rekina oraz cerdus pochodzącego z języka łacińskiego i oznaczającego „twarde włosie świń”. Epitet gatunkowy honoruje francuskiego zoologa i paleontologa Georgesa Cuviera, uznawanego za „ojca anatomii porównawczej”.

Występowanie

Rekin tygrysi jest gatunkiem kosmopolitycznym. Najczęściej jest spotykany u wybrzeży w pobliżu raf koralowych w tropikalnych i subtropikalnych wodach morskich całego świata. Występuje od powierzchni wody do głębokości ok. 350 m, zwykle bliżej powierzchni, wpływa również do estuariów. Najczęściej można je spotkać w rejonach:

• Oceanu Indyjskiego
• Oceanu Spokojnego
• Oceanu Atlantyckiego

Żarłacze tygrysie preferują płytkie wody przybrzeżne, ale są również spotykane na głębszych wodach oceanicznych. Jest gatunkiem migrującym, a w miesiącach chłodniejszych kieruje się w stronę cieplejszych prądów bliżej równika.

Niektóre rekiny tygrysie odnotowano na głębokości 900 metrów, choć inne źródła podają, że rekiny te żyją wyłącznie w wodach płytkich, zwykle uważanych za zbyt płytkie dla gatunku tej wielkości. Niedawne badania wykazały jednak, że zazwyczaj rekiny tygrysie pływają na głębokości 350 metrów. Rekiny te na Hawajach były obserwowane na głębokości 3 m, jak również widywano je w wodach przybrzeżnych na głębokości od 6 do 12 m. Rekiny tygrysie często odwiedzają płytkie rafy, wpływają do portów, kanałów przez co powodują potencjalne spotkania z ludźmi.

Cechy gatunkowe

Rekin tygrysi to jeden z największych gatunków rekinów na świecie. Jego głowa ma klinowaty kształt umożliwiający szybkie skręty w dowolnym kierunku. Dobre manewrowanie w wodzie zapewniają mu także długie płetwy boczne. Żarłacz przemieszcza się za pomocą niewielkich ruchów ciała, a dzięki górnej, grzbietowej płetwie może wykonywać nagłe zrywy. Spełnia ona też rolę osi, pozwalającej obracać się rekinowi o 360 stopni.

Rozmiar

Zazwyczaj osiąga długość 3 – 4,2 m, a waży około 385–635 kg. Czasami wyjątkowo duże samce mogą osiągać 4,5 m długości. Samice są większe, mogą mierzyć ponad 5 m. Przeciętne rekiny są mniejsze i ze względu na swój opływowy kształt ważą mniej. Ze względu na swoją długość rekiny tygrysie mogą rywalizować z żarłaczami białymi.

Skóra

Skóra rekina tygrysiego jest zazwyczaj barwy w przedziale od niebieskiej do jasnozielonej z białym lub jasnożółtym podbrzuszem. Takie ubarwienie jest zaletą podczas polowania, kiedy zdobycz obserwuje rekina z góry, ten jest dobrze zakamuflowany od ciemniejszej wody z dołu. Natomiast kiedy potencjalna zdobycz znajduje się poniżej rekina, woda bliżej powierzchni jest jaśniejsza, a kolor jego podbrzusza również pozwala na dobry kamuflaż. Ciemne plamy i paski są widoczne u młodych osobników i stają się mniej widoczne wraz z dojrzewaniem.

Zęby

Zęby rekina tygrysiego są wyspecjalizowane do odrywania kawałków mięsa, kości i innych substancji takich jak choćby skorupa żółwia. Jak u większości rekinów, ich zęby są zastępowane przez kolejne rzędy zębów.

Zmysły

Rekiny widzą w ciemnościach około 10 razy lepiej niż człowiek. Warstwa odblaskowa za siatkówką oka rekina tygrysiego, zwana tapetum lucidum pozwala na większą szansę światła czujnikowego komórki, dla uchwycenia fotonów światła widzialnego, przez co zwiększa widoczność w gorszych warunkach

Posiada migotkę tzw. trzeciej powieki nad oczami. Ma jamki na nosie, wyposażone w elektroreceptory zwane ampułkami Lorenziniego, które pozwalają im wykrywać pola elektromagnetyczne, w tym niewielkie impulsy elektryczne generowane przez zdobycz, co z kolei ułatwia polowanie. Żarłacz tygrysi posiada również organ sensoryczny zwany linią boczną ciągnący się od pokrywy skrzelowej, aż do nasady płetwy ogonowej. Dzięki tej strukturze rekin może wykrywać drobne wibracje w wodzie, co pozwala mu polować w ciemności i wykrywać ukryte ofiary.

Mają również doskonały węch. Są niezwykle wyczulone na zapach krwi i mogą wyczuć kropelkę krwi w 120 litrach wody, czyli tyle ile się mieści w niewielkiej wannie.

Dieta

Żarłacz tygrysi to drapieżnik znajdujący się na szczycie łańcucha pokarmowego na obszarach na których występuje. Uznawany jest za gatunek zdolny do zjedzenia wszystkiego. Zazwyczaj żywi się głównie rybami, skorupiakami, mięczakami, meduzami, diugoniami przybrzeżnymi, ptakami morskimi, wężami morskimi, ssakami płetwonogimi, delfinami, a także żółwiami morskimi. Jednakże szerokie, mocno utwardzone szczęki i śmiertelnie zaciskający się pysk w połączeniu z solidnymi ząbkowanymi zębami umożliwiają polowanie również na większe ofiary. Ponadto wyśmienity wzrok i wyostrzone powonienie pozwalają reagować na najmniejszy ślad krwi i podążać za nim, aż do źródła. Ze względu na wysokie ryzyko ataku, delfiny unikają obszarów zamieszkanych przez żarłacze tygrysie. Gatunek ten często zjada inne rekiny, jak na przykład żarłacze brunatne. Polują również niekiedy na inne osobniki ze swojego gatunku, co wskazuje na występowanie u nich kanibalizmu.

Rekiny a ludzie

Chociaż ataki rekinów to stosunkowo rzadkie zjawisko, to jednak rekiny tygrysie odpowiedzialne są za duży odsetek śmiertelnych ataków, przez co uważane są za jeden z najniebezpieczniejszych gatunków rekinów. Pływają w pobliżu ujść rzek oraz portów, jak również w płytkich wodach przybrzeżnych, przez co istnieje duże prawdopodobieństwo kontaktu z ludźmi. Średnio trzy, cztery ataki w ciągu roku mają miejsce w wodach wokół Hawajów, jednak rzadko są one śmiertelne. Biorąc pod uwagę liczbę osób, które codziennie pływają, surfują, czy nurkują to liczba ataków rekinów jest stosunkowo niewielka.

W celu ochrony przemysłu turystycznego w latach 1959 i 1976 zabito 4668 rekinów tygrysich. Pomimo podjętych działań zapobiegawczych liczba ataków nie zmniejszyła się. Na Hawajach nielegalny jest proceder karmienia rekinów, natomiast obserwacje tych ryb zaleca się prowadzić w specjalnych klatkach.

W Republice Południowej Afryki w 2007 roku nurek, Mark Addison udowodnił, że można pływać wśród rekinów tygrysich poza klatką, a wydarzenie to sfilmowała stacja Discovery Channel.

Ludzie polują na rekiny tygrysie ze względu na ich płetwy, mięso i wątrobę. Choć w wyniku licznych połowów, miejscowe populacje tego gatunku zmalały, to jednak rekinów tych nie uważa się za populację o podwyższonym stopniu zagrożenia. Jednakże wzrastające zapotrzebowanie na rekinie płetwy może spowodować, że ten gatunek znajdzie się na liście gatunków zagrożonych wyginięciem. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznała ten gatunek za bliski zagrożenia.

---

Źródła:

1. Żarłacz tygrysi, \”Wikipedia\” [2023.10.29]
2. Rekin tygrysi – Galeocerdo cuvier, \”Red Sea Project\” [2023.10.29]
3. Żarłacz tygrysi, rekin tygrysi, \”Media nauka\” [2023.10.29]

---

Oprac. Daria Roman, Kraków 2023, CC BY 4.0 International