Płetwal błękitny (balaenoptera musculus) – opis systematyczny [PB]

Płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) – gatunek ssaka morskiego z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae). Największe znane zwierzę w historii Ziemi. Dawniej w oceanach żyło wiele osobników tego gatunku. Masowe polowania na wieloryby w XX stuleciu sprawiły, że populacja płetwali błękitnych zmniejszyła się wielokrotnie.

Zasięg występowania

Płetwal błękitny występuje w wodach całego świata zamieszkując w zależności od podgatunku:

• B. musculus musculus – płetwal błękitny – północny Ocean Atlantycki i północny Ocean Spokojny.
• B. musculus brevicauda – płetwal krótkoogonowy – Ocean Indyjski i południowo-zachodni Ocean Spokojny wokół Australii.
• B. musculus indica – płetwal indyjski – północny Ocean Indyjski od Somalii po Malediwy.
• B. musculus intermedia – płetwal pośredni – Ocean Południowy.

Płetwal błękitny jest znany z sezonowych migracji, w okresie letnim pływa śladem topniejącego lodu. Największym skupiskiem tych waleni jest populacja licząca około 200 osobników w wodach północno-wschodniego Pacyfiku, która co roku migruje na Kopułę Kostarykańską, która jest rodzajem anomalii termicznej i pozwala waleniom na rozmnażanie w komfortowych warunkach. Po godach płetwale błękitne wracają na północ.

Tryb życia

Płetwal błękitny to gatunek, którego osobniki zazwyczaj żyją samotnie i odbywają cykliczne wędrówki z obszaru chłodnych wód w kierunku mniejszych szerokości geograficznych na cieplejsze tereny lęgowe. W czasie żerowania mogą tworzyć się luźne grupy tych ssaków.

Odżywianie

Żeruje głównie w lecie w pobliżu zasobnych wód polarnych. Odżywia się głównie krylem, czyli małymi skorupiakami, których dziennie może połknąć nawet kilka ton. Płetwal błękitny wpływa w ławicę z otwartą paszczą, a jego gardziel rozszerza się czterokrotnie, choć wąski przełyk nie pozwala mu na połykanie większych stworzeń ani przedmiotów. Zamykając szczęki, wypycha wodę z otworu gębowego, a na wewnętrznej stronie fiszbinów osadzają się tysiące skorupiaków.

Nurkowanie

Płetwal błękitny jest też znakomitym nurkiem i często właśnie nurkując, zdobywa pożywienie. Wykonując głębokie nurkowanie, płetwal ustawia się w pozycji pionowej z głową zwróconą do dna, a na powierzchni pozostaje płetwa ogonowa. Zwierzę zanurza się stopniowo na głębokość od 200 do 500 metrów. Jego smukłe piersi płetwowe nie służą podczas nurkowania jako napęd – jego źródłem są potężne mięśnie tylnych partii ciała, poruszające ogonem w płaszczyźnie pionowej.

Hałasowanie

Płetwal błękitny to także najgłośniejsze zwierzę na Ziemi, które wydaje z siebie dźwięki dochodzące do poziomu 190 decybeli. Mogą być one słyszane przez inne płetwale nawet z odległości 800 kilometrów. Te odgłosy można określić mianem pomruków i jęków, które obejmują bardzo szeroki zakres fal dźwiękowych, szczególnie na wyższych częstotliwościach w postaci ultradźwięków służących do echolokacji. Płetwale porozumiewają się również za pomocą dźwięków wydawanych pod wodą w okresie godowym.

Morfologia

Długość ciała 3170–3260 cm; masa ciała 113 000–150 000 kg.

Występuje dymorfizm płciowy – dorosłe samice płetwali błękitnych są większe od samców i reprezentują największe zwierzęta, w przeszłości i obecne, jakie kiedykolwiek żyły na Ziemi, z możliwym wyjątkiem eoceńskiego prawalenia Perucetus colossus.

Całkowitą długość i masę ciała szacuje się na 3260 cm i 113000 kg dla płetwala błękitnego (B. m. musculus) oraz 2300 cm i 69000 kg dla płetwala krótkoogonowego (B. m. brevicauda). Chociaż starsza literatura naukowa podaje całkowitą długość ciała do 3300 cm dla antarktycznych płetwali błękitnych, pomiary te są wątpliwe, ponieważ zostały wykonane niestandardowymi metodami na stacjach wielorybniczych. To samo można powiedzieć o masie ciała podanej w niektórych raportach i wynoszącej 190000 kg. Zazwyczaj noworodki osiągają długość ciała 600–700 cm przy ciężarze około 2000–3000 kg. Ubarwienie błękitnoszare, skóra może być cętkowana.

Rekord

Jednak pod względem długości rekord należy do innego zwierzęcia morskiego. To bezkręgowiec Lineus longissimus, należący do typu wstężnic (Nemertea). Żyje on u wybrzeży Europy Północnej w mulistym morskim dnie i osiąga przeciętnie 30 m długości. Najdłuższy znany okaz, wyrzucony przez morze w 1864 r. w miejscowości St. Andrews u wybrzeży Szkocji, mierzył podobno aż 55 m!

Rozmnażanie

Płetwale błękitne, podobnie jak inne walenie, odbywają gody na cieplejszych wodach w okresie zimowym. Przed aktem kopulacji muszą przewrócić się na bok i, po wysunięciu na powierzchnię wody połowy ogona, wpływają pod siebie.

Ciąża u płetwala błękitnego trwa od 11 miesięcy do jednego roku. Na świat przychodzi jedno młode o długości do 7 metrów i masie około 2,5 tony. W tym czasie ma jeszcze zbyt słabo wykształconą warstwę tłuszczową, żeby przeżyć na chłodniejszych wodach. Przebywa zatem u boku matki, która karmi je mlekiem z dużą zawartością tłuszczu przez siedem miesięcy. Samice tracą w tym okresie 25% masy ciała, natomiast młode potrafią przybierać na wadze nawet 100 kg dziennie, pijąc od 200 do 300 litrów mleka dziennie.

Po okresie karmienia młode mają już dobrze wykształcone fiszbiny i mogą same połykać pokarm. Po dwóch latach stają się już samodzielne, a samica może zajść w kolejną ciążę dopiero po tym okresie. Młody płetwal błękitny osiąga po dwóch latach dojrzałość płciową, a jego długość wynosi wtedy około 20 metrów. O ile nic złego się nie wydarzy, przed nim jest jeszcze wiele lat życia, ponieważ płetwale błękitne żyją średnio od 80 do 90 lat.

Zagrożenie wyginięciem

Płetwale błękitne mogą żyć nawet 90 lat. Niestety, zagrożeniem dla nich jest aktywność człowieka oraz wywołane przez naszą cywilizację zmiany klimatu.

Ile jest na Ziemi największych wielorybów? Naukowcy szacują, że od 10 do 25 tys. To zaledwie 10% ich populacji z XIX wieku. Liczba tych zwierząt w ostatnich latach rośnie, ale płetwale nadal są uznawane za gatunek zagrożony wyginięciem. Przez 60 lat intensywnych połowów wielorybnicy zabili ich ponad 176 tys. Zakazano tego dopiero w 1966 r.

Płetwale nadal jednak mają problemy. Szkodzi im podwodny hałas wytwarzany przez nasze maszyny. Nierzadko też zdarzają się ich kolizje z kutrami rybackimi, łowiącymi np. łososie w akwenach, które dla tych wielorybów są naturalnymi żerowiskami. Jedynym naturalnym wrogiem płetwala jest orka oceaniczna.

---

Źródła

1. Płetwal błękitny, \”Wikipedia\” [2023.10.29]
2. T.Miecznikowski: Artykuł o płetwalu błękitnym, \”światzwierząt.pl\” [2023.10.29]
3. J.Stradowski: Artykuł o największym wielorybie, \”national-geographic.pl\” [2023.10.29]

---

Opracowała Paulina Bajkowska, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International