Flaming (Phoenicopteridae) – opis systematyczny, charakterystyka [KD]

Rodzina ptaków z monotypowego rzędu flamingowych (Phoenicopteriformes). Rząd flamingów obejmuje gatunki brodzące, zamieszkujące wyspowo strefę klimatów ciepłych i gorących całego świata poza Australią i Oceanią. Są to ptaki wędrowne, w locie formują długie, nierówne linie. 

Flaming – cechy charakterystyczne

Długość ciała flamingów to 80–145 cm, przy czym samce są większe od samic. Masa ciała wynosi 1,9–3 kg. Flamingi charakteryzują się długą szyją i nogami. Skrzydła długie i zaostrzone. Palce w liczbie 3 lub 4 połączone są błoną pławną (u dwóch gatunków z rodzaju Phoenicoparrus zachował się czwarty, tylny palec. Mimo swojej budowy dobrze latają, potrafią również pływać, co czynią jednak głównie osobniki młode. W locie nogi i szyja wyciągnięte. Dziób świadczy o wysokiej specjalizacji pokarmowej. Gdy ptak zagłębi go w wodzie, językiem przepycha wodę, a umieszczone pod górną szczęką blaszki (lamella) wychwytują pożywienie, np. glony i fragmenty roślin. Osobniki młode mają proste dzioby i są karmione wydzieliną z wola.

Flamingi w stadzie

Flamingi są zwierzętami stadnymi. Dzięki swojej wysokości łatwo dostrzegają drapieżnika i zaczynają wtedy głośno alarmować inne osobniki. Są to ptaki wędrowne, w locie formują długie, nierówne linie. Łączą się w pary na całe życie. Oba ptaki z pary budują kopulaste gniazdo z mułu, w którym składane są jedno lub dwa jaja.

Kiedy obserwujemy olbrzymie stado flamingów, a ich liczebność może dochodzić do 30 tysięcy, zdarza się, że bez żadnego ostrzeżenia wszystkie jednocześnie się zrywają i lecą w jednym kierunku. Pierwsze co widzimy to to, że mniej lub bardziej różowe ptaki mają spód skrzydeł intensywnie czarny. W locie wyglądają pięknie. Wyciągają długą szyję i równie długie nogi.

Młode osobniki

Młode łączą się w „żłobki”, podobnie jak strusie; mimo tego rodzice rozpoznają i karmią swoje młode. Zbiorowiska młodych ptaków u jednego z gatunków mogą liczyć do 30 tys. osobników. Rodzice dokarmiają pisklęta, aż te staną się lotne, czyli przez kolejnych pięć tygodni. Po 6–11 tygodniach są w stanie żerować samodzielnie. Dziób wykształca się ostatecznie w szóstym tygodniu życia. Do tej pory maluchy żywione są tak zwanym ptasim mleczkiem, czyli wydzieliną wola rodziców. Hormon odpowiedzialny za laktację jest dokładnie taki sam jak u ssaków, z tą różnicą, że mleko produkuje i tata i mama. Ten sposób odżywiania znają jedynie flamingi i gołębiowate. Jednak mleczko flamingów jest intensywnie czerwone.

Systematyka

Wykonane ostatnio badania oparte na analizie DNA sugerują, że flamingi są taksonem siostrzanym dla perkozów (Podicipediformes). Klasyfikacja jest kontrowersyjna. Dawniejsi autorzy uznawali flamingi za podrząd brodzących (Ciconiiformes), wskazywali na podobieństwo białka ich jaja oraz jaj czaplowatych (Ardeidae), podobieństwo zachowań i pasożytów piór z blaszkodziobymi (Anseriformes) czy podobieństwa z szydłodziobem (Cladorhynchus leucocephalus). Do rodziny należą następujące rodzaje:

• Phoenicopterus – Linnaeus, 1758;
• Phoeniconaias – G.R. Gray, 1869 – jedynym przedstawicielem jest Phoeniconaias minor (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1798) – flaming mały;
• Phoenicoparrus – Bonaparte, 1856.

Miejsce występowania flamingów

Poza Australią i Ocenią flamingi można spotkać we wszystkich ciepłych strefach klimatycznych świata. Wyróżnia się 6 różnych gatunków flamingów, które zamieszkują inne obszary naszej planety. Oto 6 regionów, gdzie żyją flamingi.

1. Flaming różowy (Phoenicopterus roseus) – ten gatunek można spotkać w największej liczbie miejsc na świecie. Flamingi różowe dobrze się czują w Afryce, a południowej Azji, ale również w południowej Europie. Szczególnie upodobał sobie francuskie wybrzeże Morza Śródziemnego.
2. Flaming mały (Phoeniconaias minor) – spotykany na obszarze Wielkich Rowów Afrykańskich, a także w północno-zachodnich Indiach. Jest najbardziej liczebnym gatunkiem flaminga.
3. Flaming chilijski (Phoenicopterus chilensis) – występuje w południowej części Ameryki Południowej, od Ekwadoru aż po Ziemię Ognistą. Jest uznawany za gatunek bliski zagrożenia wymarciem.
4. Flaming krótkodzioby (Phoenicoparrus jamesi) – bladszy w upierzeniu w porównaniu z innymi gatunkami. Flaming krótkodzioby występuje w Andach w Ameryce Południowej.
5. Flaming andyjski (Phoenicoparrus andinus) – można go również spotkać w Andach: w Argentynie, Chile, w Boliwii i w Peru. Co ciekawe, czasami spotykany również w zachodniej Brazylii, dokąd trafia wraz z podmuchami wiatru.
6. Flaming karmazynowy (Phoenicopterus ruber) – wyróżnia się mocno różowym, prawe łososiowym kolorem. Flamingi karmazynowe najłatwiej spotkać na wybrzeżu Morza Karaibskiego. Żyje na Jukatanie i na Antylach. Część populacji występuje również w na Wyspach Galapagos.

Pożywienie flamingów

Dziób

Warto zwrócić uwagę na charakterystyczny dziób tego ptaka. To jedno z tych wąsko wyspecjalizowanych „narzędzi”. Są dzioby do zabijania, łupania orzechów, łupania drewna, wypijania nektaru z kwiatów czy grzebania we wnętrznościach martwych zwierząt i do wielu innych zastosowań. Dziób flaminga służy do odcedzania wody, zmąconej przestępowaniem z nogi na nogę, aby oddzielić wszystkie elementy nadające się do zjedzenia. Ptak zanurza głowę w wodzie lub błocie tak, że górna część dzioba jest poniżej dolnej, a ruchami języka pompuje wodę. Na specjalnych blaszkach szczęki osadza się pokarm.

Pokarm

Flaming nie jest wybredny. Zje rośliny, nasiona, ślimaki, rybki, mięczaki, skorupiaki, jeśli tylko ich wielkość nie przekracza jednego centymetra. Nie wiadomo, czy pozbywa się wody ze względu na jej nijaki smak, czy też nie chce się nadmiernie ożłopać, bo jak każdemu wiadomo z żołądkiem wypełnionym litrami wody kiepsko się lata.

Woda

Co do wody. Otóż flamingi żyją w swoistej niszy ekologicznej, w której nie mają zbyt silnej konkurencji. To często bardzo zasolone wysychające płytkie morskie laguny albo silnie alkaliczne wody akwenów, których dna wypełniają wulkaniczne pyły.

Dlaczego flamingi są różowe?

Czynnikiem, który sprawia, że flamingi są różowe, jest pokarm. A dokładniej beta-karoten, który w dużych ilościach zawarty w pożywieniu flamingów – w algach, planktonie, krewetkach oraz larwach.

Po ich spożyciu w układzie trawiennym flamingów enzymy rozkładają karotenoidy na pigmenty, które są wchłaniane przez tłuszcze w wątrobie i odkładane, w przypadku flamingów w skórze i piórach.

Kolor flamingów świadczy również o stanie ich zdrowia – kolor piór dobrze odżywiającego się osobnika będzie znacznie bardziej nasycony i żywy, z kolei osobnik z piórami koloru białego, czy bladego zazwyczaj jest niedożywiony i prawdopodobnie jest chory. Wyjątkiem są flamingi trzymane w niewoli, których nie dotyczy ta reguła – mogą być dobrze karmione, ale ich dieta zawiera po prostu za mało beta-karotenów, a żeby doszło do zabarwienia, trzeba spożywać ich naprawdę dużo.

---

Źródła:

1. Flamingi, \”Wikipedia\” [2023.10.04].
2. Marcin Dobas, Gdzie żyją flamingi. Śladami najpiękniejszych ptaków na Ziemi, Archiwum National-Geographic.pl [2022.07.25]
3. Dawid Jakubowski, Tajemnica koloru flamingów – dlaczego są różowe?, Ecovibes [2023.06.16]

---

Opracowała Karolina Doniek, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International