Węgorz europejski (Anguilla anguilla) – opis gatunku [RM]

Węgorz europejski (Anguilla anguilla) to dwuśrodowiskowa ryba wędrowna, o długim wężowatym kształcie, którego długość dochodzi do 130 cm. W miarę potrzeby potrafi pełzać po lądzie po wilgotnym podłożu i oddycha wtedy przez skórę. Jest gatunkiem mięsożernym o szczególnym cyklu życiowym. 

Występowanie

Lokalizacja

Węgorz europejski występuje powszechnie w rzekach i jeziorach Europy Środkowej i Zachodniej, w Azji Mniejszej i Afryce Północnej. Jest obecny również we wszystkich morzach Europy, w południowo-wschodniej i środkowej części Oceanu Atlantyckiego, choć te ostatnie obszary odnoszą się do przebiegu jego wędrówki, która kończy się w południowo-wschodniej części Oceanu Spokojnego w okolicach Morza Sargassowego. W Polsce spotkać go można w rzekach i większości jezior Warmii i Mazur.

Biotop

Węgorz europejski jest rybą ciepłolubną i najlepiej czuje się w wodnym, obficie porośniętym roślinnością środowisku z mulistym dnem. Żyje głównie w dolnych partiach zbiorników wodnych i zimuje, zagrzebując się w mule. Spotyka się go również w rzekach z kamienistym dnem, o ile w pobliżu znajdują się podmyte brzegi, korzenie drzew i inne miejsca, w których może łatwo się ukryć.

Wygląd

Wymiary

Węgorz europejski osiąga od 100 nawet do 200 cm długości. Samce są mniejsze od samic i osiągają długość od 50 do 70 cm (tzw. sznurówki). Największy węgorz złowiony dotąd w Polsce ważył 6,43 kg.

Budowa ciała

Węgorz europejski charakteryzuje się dużą liczbą kręgów, całkowitym brakiem żeber oraz brakiem płetw brzusznych. Posiada wyjątkowe połączenie płetw nieparzystych (ogonowej, odbytowej i grzbietowej), które tworzy jeden duży, zwarty i nieco spłaszczony płat ciała. To właśnie dzięki jednej płetwie węgorz porusza się płynnym, falującym ruchem. Ciało węgorza jest wydłużone, wężowate, w przekroju poprzecznym prawie okrągłe. Skóra węgorza pokryta jest grubą warstwą śluzu. Łuski są drobne, elipsoidalne, głęboko osadzone. Linia boczna dobrze rozwinięta. Otwór gębowy końcowy, silnie uzębiony sięgający tylnej krawędzi oka. Otwór skrzelowy kończy się tuż przed nasadą płetw piersiowych. U osobników wędrujących na tarło znacznie powiększają się oczy. Ubarwienie grzbietu ciemnoszarozielone, czasem niemal całkowicie czarne, boki jaśniejsze, brzuch szarawo- lub żółtawo-białawy.

Tryb życia

Zachowanie

Węgorz europejski jest aktywny w nocy. Normalnie żyje w wodzie, ale w okresie wędrówek potrafi również przemieszczać się po lądzie, pełzając z szybkością ok. 3 km/h po wilgotnym podłożu pokrytym trawą i mchami. Duże znaczenie w oddychaniu ma wówczas dyfuzja gazów przez skórę. Węgorz może przeżyć poza wodą do dwóch dni. Jest rybą długowieczną. W sadzawce towarzystwa ubezpieczeniowego w Pradze (w Czechach) pewien osobnik żył 68 lat. Potrafi wyczuć zmiany temperatury wielkości 0,03 °C.

Odżywanie

Węgorz europejski żywi się głównie fauną denną (bezkręgowcami) i drobnymi rybami, a także rakami podczas wylinki oraz ikrą. Czy węgorz je padlinę Specjaliści i wędkarskie autorytety twierdzą, że o ile węgorze lubią chore i ranne ryby, o tyle między bajki należy włożyć opowieści o węgorzach żerujących na padlinie czy topielcach. Jak mówią, węgorz to nie sęp – nie tknie nieświeżego pokarmu. Reaguje na zapach krwi, ale nie wabi go zapach padliny. Dieta tych ryb może się różnić w zależności od wieku i miejsca występowania. Młodsze osobniki zwykle żywią się mniejszymi rybami i skorupiakami, podczas gdy starsze węgorze preferują większe ofiary, takie jak ryby, kraby czy małże.

Rozród

Węgorze zaczynają wędrówkę rozrodczą, która ma niemal 6 tys. km. Ryby dostają się do Morza Sargassowego i tam, po około półtorarocznej wędrówce, wiosną, na głębokości 400–1000 metrów odbywają tarło. Osobniki dorosłe po tarle giną a wspomniane już przezroczyste larwy unoszone są przez Prąd Zatokowy (Golfstrom) w kierunku wschodnim i po upływie 2–3 lat docierają do przybrzeżnych wód europejskich a następnie, po drodze się przeobrażając wpływają do rzek, głównie na terytoriach Francji i Anglii. W czasie wędrówki co ciekawe, węgorze potrafią przemieszczać się nawet po lądzie, w tempie nawet do 3 km na godzinę, co umożliwia mu dyfuzja gazów przez skórę. W wodach słodkich węgorze przebywają zazwyczaj od 6 do 10 lat, niektóre osobniki nawet do 20.

Ten etap cyklu rozrodczego nie został do dziś zaobserwowany przez człowieka i dokładnie nie wiadomo, jak odbywają się gody ani sam akt prokreacji. Co może wydawać się wstrząsające, najprawdopodobniej po tarle i złożeniu jaj przez samice, wszystkie dorosłe węgorze umierają. Szacuje się, że samica może złożyć nawet kilka milionów jaj, z których wylęgają się przezroczyste larwy węgorza, nazywane leptocefalami.

Ochrona

Węgorz europejski, jako gatunek zagrożony wyginięciem objęty jest od czerwca 2007 r. ochroną wynikającą z konwencji waszyngtońskiej (Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem – CITES). Od lat 70. XX wieku populacja węgorza europejskiego zmalała o ponad 90% z powodu m.in.: zanieczyszczenia wód, nadmiernego odławiania, budowania zapór na zbiornikach oraz pasożyta Anguillicola crassus. Pasożyt ten atakuje pęcherz pławny węgorza, uniemożliwiając mu dopłynięcie na tarlisko i rozmnażanie. Jest to nicień prawdopodobnie przeniesiony z Tajwanu, rozprzestrzeniający się gwałtownie wśród populacji węgorza europejskiego. Rozpoznany został na kontynencie w Niemczech i we Włoszech w roku 1982, a w 1987 dotarł do Anglii z Europy kontynentalnej. W Azji jest naturalnym pasożytem węgorza japońskiego.

Ciekawostki

• Węgorz europejski posiada cechę wspólną z wężami. Jego krew zawiera ichtiotoksynę, która jest niebezpieczna dla ssaków. Działa podobne jak jad węży.
• Sprawa związana z rozrodem węgorzy stanowi cały czas poważną zagadkę. W wyniku wielu obserwacji i badań nie udało się zaobserwować samego momentu tarła. W tym przypadku wszystko co dotyczy tej sfery życia węgorzy, podparte jest słowem prawdopodobnie.
• Ponieważ węgorz jest krótkowidzem, informacji o otaczającym go środowisku dostarcza mu węch. Warto dodać, że wyróżnia się dwa typy węgorzy: szerokogłowe i wąskogłowe.
• Węgorz jest potrzebny w wodach Polski, ponieważ odgrywa rolę regulacyjną. Jest ważnym selekcjonerem ryb z rodziny karpiowatych. Dlatego zarybianie nim jest nie tylko formą wspomagania zagrożonego gatunku, ale również jest korzystne dla środowiska.

---

Źródła:

1. Węgorz europejski, \”Wikipedia\”, [10.11.2023]
2. T.Miecznikowski, Węgorz europejski – pełna tajemnic ryba o wężowym kształcie ciała, światzwierząt.pl, https://swiatzwierzat.pl/wegorz-europejski-pelna-tajemnic-ryba-o-wezowym-ksztalcie-ciala-evg, 24.03.2022
3. atlasryb.online,Węgorz europejski łac. Anguilla anguilla, https://atlasryb.online/opis_ryby.phpid=419&ryba=Wegorz_europejski_Anguilla_anguilla, [10.11.2023]

---

Oprac. Ramona Malinowska, Kraków 2023, CC BY 4.0 Attribution 4.0 International