Orzeł przedni (Aquila chrysaetos)- najszybsze zwierzę świata

Orzeł przedni (Aquila chrysaetos) – gatunek dużego ptaka szponiastego z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujących północną Afrykę, Azję, Amerykę Północną oraz Europę. To  jeden z najbardziej majestatycznych gatunków. To najsilniejszy i najszybszy europejski orzeł,  w locie potrafi osiągnąć prędkość do 160 km/h.

Występowanie

Zasięg występowania

Zamieszkuje większość Azji po wschodnią Japonię i Koreę, z wyjątkiem Himalajów, pustyni Gobi, wybrzeży morza Południowochińskiego i Wschodniochińskiego, Zatoki Bengalskiej oraz niewielkiego fragmentu na północ od Morza Kaspijskiego. W Polsce dawniej rozpowszechniony, obecnie skrajnie nieliczny ptak lęgowy. Występuje głównie w Karpatach – przede wszystkim w Tatrach, Pieninach, Beskidzie Niskim i Sądecki, i Bieszczadach. Kilka gniazd znajduję się również na nizinach na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Jesienią i zimą spotykane osobniki pochodzą często z północy Europy, to osobniki młodociane, które można spotkać w całym kraju.

Środowisko

Zasiedla gęste lasy z dużym udziałem jodły i góry, rzadko odwiedzane przez człowieka. W górach z półkami skalnymi i innymi wysoko położonymi punktami do obserwacji terenu lub na założenie gniazda. Na nizinach często wybiera lasy bagienne, w sąsiedztwie terenów dogodnych do polowania, np. pastwisk i łąk. Najczęściej widuje się je pojedynczo lub w parach, a tam, gdzie gniazdują, są spotykane przez cały rok.

Charakterystyka

Orzeł Przedni jest jednym z największych przedstawicieli rodzaju Aquila – orłów właściwych. To silny ptak o charakterystycznej sylwetce, z widocznymi w locie długimi skrzydłami zwężającymi się ku nasadzie. W czasie szybowania jego głowa jest mocno wysunięta do przodu, a skrzydła uniesione w płaskie V, co nadaje jego sylwetce lekkość. Pióra z tyłu głowy oraz na karku mają złotawą barwę, kontrastującą z pozostałym, ciemnobrązowym upierzeniem. Tego samego koloru są oczy młodych przedstawicieli gatunku, z czasem jednak zyskują barwę bardziej ognistą.

Opierzenie nóg sięga do żółtych, zakończonych czarnymi szponami palców. Dymorfizm płciowy przejawia się jedynie w wielkości ptaków – i to samice są bardziej okazałe. Stosunkowo łatwo można odróżnić osobniki młodociane, które w przeciwieństwie do dorosłych mają biały ogon z czarnym zakończeniem oraz białe plamy widoczne na spodzie rozpostartych skrzydłach.

Pożywienie

Orły przednie są drapieżnikami. Polują głównie na małej i średniej wielkości ssaki, np. zające bielaki, kuny, koty domowe oddalone od ludzkich siedzib, susły czy świstaki. Są w stanie zapolować na lisa, owcę czy młodą kozicę północną. Zdobyczy wypatrują, siedząc na półce skalnej lub drzewie albo szybując i krążąc na niewielkiej wysokości (czasem jednak do 100 m). Mogą ją wypatrzeć z odległości nawet kilku kilometrów. Następnie w błyskawicznym locie składają skrzydła i chwytają ofiarę znajdującą się na ziemi szponami. Mogą tak nawet zmiażdżyć jej czaszkę

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje orła przedniego za gatunek najmniejszej troski.  Liczebność światowej populacji szacuje się na 100–200 tysięcy dorosłych osobników. W Polsce gatunek objęty ochroną ścisłą. Wymaga ochrony czynnej. Wokół gniazd orłów przednich obowiązuje strefa ochronna. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek zagrożony. Czynnikami, które zagrażają tym orłom szczególnie jest zarastanie terenów otwartych pełniących role ich żerowisk, niepokojenie ptaków w czasie lęgów i prześladowania ze strony człowieka.

Zagrożenia

Głównymi zagrożeniami dla istnienia polskiej populacji lęgowej jest utrata siedlisk zarówno lęgowych, jak i łowisk:

• Wycinka starodrzewów w stanowiących ostoje gatunku w miejscach trudno dostępnych i odludnych;
• Zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk, co prowadzi do ich zarastania, podobnie jak w wyniku zalesiania terenów otwartych;
• Utrata siedlisk spowodowana zabudową atrakcyjnych krajobrazowo terenów;
• Wzmożona penetracja ludzka terenów lęgowych oraz łowisk oraz źle zaplanowane zagospodarowywanie turystyczne powodujące porzucanie stanowisk lęgowych;
• Zatrucia związane z odżywianiem się padliną;
• Napowietrzne linie energetyczne i siłownie wiatrowe powodujące rozbijanie się ptaków oraz porażenia prądem

Środowisko lęgowe

Siedliskiem lęgowym głównie zajmowanym przez orła przedniego w Karpatach są stare, prześwietlone drzewostany jodłowe i jodłowo-bukowe. Miejsca gniazdowe lokalizowane są zwykle z dala od siedzib ludzkich. Warunkiem jest również bliskie sąsiedztwo odpowiednich łowisk, która stanowią łąki i pastwiska ekstensywnie użytkowane oraz nieużytki, często na wzgórzach o znacznym nachyleniu, z kępami drzew i krzewów, głownie jałowca lub tarniny. Jednak nieużytki zarastające w wyniku sukcesji przestają być odpowiednimi terenami łowieckimi.

Istotnym elementem są stare uschnięte drzewa stanowiące punkty obserwacyjne i odpoczynkowe. W wysokich górach, na przykład w Tatrach, gniazda buduje na półkach skalnych, a poluje na halach lub zlatuje w sąsiednie strefy przedgórza.

Źródła:

1. Orzeł przedni, \”Wikipedia\” [2023.10.20]
2. Orzeł przedni, \” Jestem na pTAK!\” [2023.10.20]

---

Karolina Grzybek, CC By 4.0 International , 2023