Kaczka Krzyżówka – fascynujący świat Kaczek Krzyżówek

Kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos) – należy do gatunku ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Charakteryzuje się różnorodnym upierzeniem. Jest to najpospolitszy i najszerzej rozpowszechniony gatunek kaczki. Ich dieta opiera się na roślinach wodnych, owadach i drobnych organizmach wodnych. Od krzyżówki pochodzą kaczki domowe. Jest to ptak osiadły, zamieszkujący stawy, jeziora i rzeki. Nie jest zagrożona.  

Charakterystyka

W szacie godowej występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec, zwany kaczorem, w szacie godowej ma zielono opalizującą głowę, odgraniczoną od reszty ciała białą obrożą. Żółty dziób. Pierś jest cała brązowa, opalizująca, grzbiet również, ale matowy. Złożone skrzydła brązowe, gdzieniegdzie nieco szare. Dwie środkowe sterówki czarne i zakręcone do góry, pozostałe sterówki biało-szare. W szacie spoczynkowej samiec ma upierzenie podobne do samicy, ale różni się żółtym dziobem, rudą piersią i czarnymi pokrywami nad ogonowymi. W locie ujawniają się granatowe, biało obrzeżone na górze i krawędzi skrzydła lusterka (grupa piór na skrzydle ubarwiona mocno kontrastowo względem otaczających je piór).
Samica ma mniej kontrastowe ubarwienie. Pomarańczowy dziób z czarnymi plamami, u poszczególnych osobników różnej wielkości. Biało-kremowo-beżowa głowa, ciemna przepaska przez oko. Ogólnie pióra przypominają nałożone na siebie łuski, pomarańczowo-brązowe. Na spodzie ciała „łuski” są drobniejsze, w okolicach tyłu również. Sterówki białe z brązowymi plamami.
Poza tym obie płcie mają pomarańczowe nogi.

Wymiary:

Długość ciała: 50–65 cm
w tym czaszki: 11 cm
dzioba: 5 cm
rozpiętość skrzydeł: 76–102 cm
długość skrzydła: 25–29 cm

Masa ciała:
samiec 870–1800 g
samica 735–1320 g

Duża zmienność masy ciała ma związek z otłuszczaniem się jesienią i gromadzenia rezerw tłuszczu m.in. w wątrobie, która znacznie się wtedy powiększa.

Występowanie

Kaczka krzyżówka zasiedla większość półkuli północnej, wyłączając zimniejsze obszary Ameryki Północnej i Azji oraz południową część Azji Wschodniej. Jest to ptak wędrowny, ale coraz więcej osobników w miastach prowadzi osiadły tryb życia. W Europie Środkowej i Południowej spotykana cały rok, w północnej i środkowej Azji oraz północnej Europie jedynie wyprowadza lęgi. Na małym, południowym obszarze Grenlandii przebywa cały rok, dalej na północ jedynie gniazduje.

Pomimo tak szerokiego obszaru występowania dziwić może jej niewielkie zróżnicowanie wewnątrzgatunkowe. Wynika ono jednak z wędrownego trybu życia, który warunkuje mieszanie się populacji. Pary tworzą się już na zimowiskach, a nie po powrocie na tereny lęgowe rozsiane na wielu kontynentach. Dochodzi w ten sposób do takich sytuacji, gdy kaczor z Syberii tworzy stadło z kaczką z Wielkiej Brytanii lub kaczka z Czech łączy się i odlatuje za samcem z Finlandii.

Jest najprawdopodobniej najliczniejszym gatunkiem kaczki. Kaczka krzyżówka rozprzestrzeniła się, np. w latach 70. XX wieku w Warszawie gniazdowało jedynie kilka par. Zasiedla wszelkiego rodzaju środowiska wodne, najczęściej na stawach i jeziorach. Unika rzek o bystrym nurcie oraz zbiorników wodnych ubogich w składniki odżywcze. Często spotykana również w miastach.

Pożywienie kaczki krzyżówki

Kaczka krzyżówka jest wszystkożerna, ale żywi się głównie roślinami, przeważnie wodnymi. Na lądzie pożywia się np. bukwią. Żeruje na powierzchni wody; charakterystycznie, z tylną częścią ciała wystającą ponad taflę wody. Ponadto zjada pokarm zwierzęcy, np. larwy komarów, chrząszcze, skorupiaki i inne zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym. Nieprawidłowa dieta — bogata w chleb, może powodować anielskie skrzydło, schorzenie nieuleczalne u dorosłych ptaków.

Krzyżówki, w każdym wieku i występujące na każdym obszarze są narażone na ataki wielu różnych drapieżników, takich jak ptaki drapieżne, łasice, kruki, węże, szopy, oposy, skunksy, żółwie, duże ryby, gatunki z rodzin kotowatych i psowatych, włączając w to także te udomowione.

Lęgi

Wyprowadza lęgi w okresie od kwietnia do lipca. Wyprowadza tylko jeden lęg. Toki mogą trwać aż do lutego. Kaczory mogą parzyć się z samicami spoza swojej pary. Gniazdo buduje w trawie, ale często szuka miejsc do budowy na drzewie – jest tam bezpieczniej. Krzyżówki zamieszkujące miejskie stawy cierpią na niedostatek naturalnych miejsc lęgowych, wobec czego nierzadko zasiedlają budynki – np. balkony, gdzie wykorzystują głównie skrzynki z kwiatami, ale rośliny nie są wcale konieczne. Gniazda mogą być budowane na najwyższych piętrach, a pisklęta zaraz po wykluciu się i tak zeskakują na ziemię.

Toki mają miejsce na wodzie. Na początku samice jedynie obserwują popisujące się kaczory. Z głośnym gwizdem, bez wybierania konkretnej kaczki, podnoszą głowę, wyginają kuper i mają widoczne z boku zaokrąglone sterówki. Gdy kaczka wybierze już partnera, płynie za nim, ale ogląda się jeszcze na inne kaczory. Kiedy samiec przyjmie, że ta kaczka go wybrała, wygina skrzydła, aby pokazać niebieskie lusterka. Jednak już po wykluciu się kaczor zostawia kaczkę i sama wychowuje ona pisklęta. Może się zdarzyć kopulacja niesparowanych kaczorów ze sparowanymi kaczkami – przy takiej wymuszonej kopulacji samica może nawet utonąć.

Gniazdo ma formę dużej, płytkiej miski. Głównym budulcem jest trawa, wyściółkę stanowią delikatne piórka. Składa 8–12 jaj, sporadycznie 4. Pisklęta mają barwę jasnokremową, natomiast wymiary mieszczą się w zakresach: 5,3-6,4 cm x 3,9-4,5 cm. Inkubacja trwa 27 lub 28 dni. Pisklęta tuż po wykluciu się podążają za kaczką; uzyskują lotność w wieku 50–60 dni. Mogą się rozmnażać już po roku.

Zachowania u Kaczki krzyżówki

Samiec i samica mają inne głosy. Kaczor odzywa się miękkim, nosowym, nieco chrapliwym „kłek-kłek-kłek”, podczas toków

wydaje dźwięczne gwizdy. Kaczka kwacze tak jak kaczka domowa, dość głośno.

• Należy do kaczek właściwych – w szukaniu pożywienia z zasady nie nurkuje, przeważnie zanurza jedynie przednią część ciała.
• Często przebywa w grupach z innymi ptakami wodnymi.
• Bardzo dobrze lata, w locie poziomym może osiągać nawet 90 km/h.
• Czasami jest bardzo ufna i daje się nawet karmić z ręki (szczególnie zimą w miastach).
• Ma charakterystyczny krok ze stopami skierowanymi do wewnątrz.
• Jest ptakiem wędrownym, poza okresem lęgowym tworzy duże stada.

---

Źródła:
1. Kaczka Krzyżówka „Wikipedia” [2023.10.21]
2. Kaczka Krzyżówka \”Lasy Państwowe\” [2023.10.21]

---

Aleksandra Kwarciany, CC By 4.0 International, 2023